I. Justinianus (527-565) tarafından Bizans imparatorluk projesinin en önemli simgesi olarak yaptırılan Ayasofya, gerek Bizans gerekse dünya mimarisinin şaheserlerinden biri olarak kültür tarihindeki yerini almıştır. Tarihi ve mimari özellikleri bakımından önemli bir yere sahip olan Ayasofya'ya geçmişten günümüze gelinceye kadar sözlü kültür geleneği de ilgisiz kalmamıştır. Sözlü kültür geleneği içerisinde Bizans, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde Ayasofya etrafında pek çok efsane teşekkül etmiştir.
İncelenen efsanelerin kapsamı zaman itibarıyla Ayasofya'nın tarihine uygun olarak; mabedin 532-537 yılları arasında inşa edilişinden, 29 Mayıs 1453'te İstanbulun fethinden sonra camiye çevrilmesine, bu tarihten itibaren de Cumhuriyet döneminden 1934'te müze oluşuna kadar geçen süreci kapsamaktadır. Muhteva itibarıyla Ayasofya'nın yapılış süreci, mimarı, mimari unsurları, tarihi, dini ve dünyevi hayata etkisi etrafında teşekkül eden efsaneleri kapsamaktadır.