Kırım Savaşı'nda yaşandığı yıllarda İslâm Bey ile Zekiye arasında yaşanan aşk, İslâm Bey'in gönüllü olarak cepheye gitmesiyle beklenmedik bir hâl alır. Zekiye, sevdiği ile aynı kaderi paylaşmak için asker kılığına girip Silistre savunmasına katılır. Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal'in ilk tiyatro eseridir. Yazarın en fazla tartışma ve eleştiriye maruz kalmış piyesi budur ancak onun kişiliğinin sembolü olmuş ve adı ile birlikte anılmıştır. Eserin ilk sahnelenmesinden sonra izleyicilerin heyecana gelerek başlattıkları gösteri ve olaylar; yazarın tutuklanarak Mağusa'ya sürülmesine sebep olmuştur. Oyun halkta vatanseverlik ve kahramanlık duygularını harekete geçirmeyi amaçlar. Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal'in sağlığında sahnelenişini gördüğü tek oyundur. Eser, defalarca sahnelenerek geniş halk kitlelerine ulaşmıştır.
İlk temsili 1 Nisan 1873 tarihinde Gedikpaşa Tiyatrosu'nda Güllü Agop kumpanyası
tarafından yapılmıştı. İlk temsilden sonra yazar ve arkadaşları oyun bahane edilerek tutuklanıp sürgüne gönderilseler de Vatan Yahut Silistre sahnelenmeye devam etmiştir.