Aristoteles’in De Anima yani Nefs Üzerine (Yun. Peri Psukhês) adlı eseri, nefs-beden ilişkisinden canlılık işlevlerine, tahayyülden aklın konumuna uzanan meseleleri ele alıp bütüncül bir nefs kuramı ortaya koyması bakımından nefs araştırmasının kurucu metni sayılır. Antik Yunan felsefesinin İslam dünyasındaki tevarüsü ve temellükü bağlamında merkezî bir konumda bulunan İbn Sînâ ise psikoloji (ilmü’n-nefs) diyeceği bu alanda Aristoteles’in çizdiği çerçeveyi takip etmekle birlikte ona kritik müdahalelerde bul

Osmanlı siyasi literatüründe siyasetnâme geleneğini, yöneten ve yönetilenlerin ilişkisinin düzenlenmesi, yönetim anlayışı, rüşvetin önlenmesi, nizâm-ı âlem, sadaret, ordu, reâyâ, hazine ve dîvân-ı hümâyun gibi ele aldığı meseleler bakımından kanunnâme türünden tefrik etmek oldukça güçtür. İşte siyasetname geleneğinin ihtiva ettiği yöntem ve ortak konuları kullanarak on sekizinci yüzyıl ansiklopedist âlimlerinden Şehrîzâde Mehmed Said tarafından kaleme alınan Tâcü’l-kavânîn bu türde bir eserdir. Muhteva bak

Geçen yüzyılın ortalarından itibaren sosyal bilimler araştırmalarında önemi anlaşılmaya başlanan İslâm hukuk edebiyatı ürünleri, bilhassa fetva, başta hukuk tarihi olmak üzere sosyal tarih, hukuk antropolojisi ve iktisat tarihi gibi alanlarda veri kaynağı olarak kullanılmaktadır.Bu çalışmada başta Osmanlı aile hukuku olmak üzere sosyal bilimlerin muhtelif alanlarında ham malzeme olarak yararlanılabilecek, birçoğu yazma halindeki mecmualardan derlenmiş, gerçek hayattan izler taşıyan somut nitelikli fetvalar

Hz. Peygamber soyundan gelen mutasavvıf bir âlim ve devlet adamı Fazl b. Alevî (ö. 1318/1900) tarafından muhtemelen 1850’li yıllarda kaleme alınan Hısnü'l-mülûk li-hüsni’s-sülûk başlıklı risale “siyasetin gerekliliği meselesi ve siyasetçiden ideal bir İslam toplumunun inşası için beklentiler, reâyânın sultana karşı vazifeleri ile sınırları ve ehemmiyeti de dikkate alınarak incelenen itaat meselesi, sultanın dinî ve dünyevi düzen açısından önemi, dinin hakkıyla yaşanabilmesi ve âlemin nizamının temin edilebi

Hz. Peygamber soyundan gelen bir Nakşî şeyhi olan Ebussu‘ûd b. Sa‘dullâh’ın III. Murad döneminde kaleme aldığı Miftâhu’l-adâle, kısa bir mukaddime ile iki bölümden oluşur. Mukaddime kısmında hamdele ve salvenenin akabinde risalenin yazım amacı, bölümleri ve III. Murad’ın övgüsüne yer verilir.Risale, cihadın küçük (asgar) ve büyük (ekber) olmak üzere iki türüne göre şekil alan değerlendirmeleri içermekte olup III. Murad’ın şahsında cihadın bu iki türünün tahakkuk ettiğini göstermeye çalışır. Cihâd-ı asgar Kı

On yedinci yüzyılda, devrini ve sonrasını derinden etkileyen bir harekete öncülük eden önemli simalarından Balıkesirli Kadızâde Mehmed İlmî tarafından yazılan Mesmû‘âtü’n-nekâyih adlı siyasetnâme, 1040/1630 tarihinde IV. Murad’a ithafen kaleme alınmış ve Aziz Mahmud Hüdâyî aracılığıyla sultana takdim edilmiştir.Elinizdeki çalışma, Kadızâde Mehmed İlmî’nin hayatı ve eserlerini ihtiva eden ve Mesmû‘âtü’n-nekâyih’i hem şekil hem de muhteva açısından inceleyen bir giriş ile söz konusu eserin Latin harflerine ak

Kütahya ulemâsından Mustafa Rüşdî el-Kütâhî tarafından on dokuzuncu yüzyılda kaleme alınan ve Osmanlı padişahlarından Sultan Abdülmecid’e ithaf edilen Tuhfetü’l-mülûk ve’s-selâtîn adlı risale başta siyaset konulu eserler olmak üzere hadis, fıkıh, tefsir, tasavvuf, tarih ve benzeri geniş bir literatürden istifade edilerek hazırlanan siyasi nasihatnâme türü bir eserdir. Sultan ve yöneticilerin sahip olması gereken ahlaki özellikler, yönetimde esas alınması gereken dinî ilkeler ve Allah’ın hükümlerinin uygulan

Hz. Peygamber’in vefatından sonra sahabe arasında vuku bulan hilafet tartışması ve buna bağlı olarak yaşanan menfi hadiseler, hicrî ilk üç asırda ciddi tartışmalara yol açmış ve Müslümanlar arasında fırkalaşmalara neden olmuştur. Ca‘fer b. Harb’in elinizdeki bu eseri, söz konusu tefrikanın ve mezhepleşmenin kronolojik seyrini ve fırkaların birbirleriyle olan irtibatını kurabilmek adına önemli bir kaynak eserdir. Zira müellif sadece kendisinden önceki tartışmaları anlatmakla yetinmemiş, tanıklık ettiği şahıs

Aslan ve Çakal, hem fabl hem de siyasetnâme türünü içinde barındıran bir kitaptır. VI/XII. yüzyılda kaleme alındığı tahmin edilen eser, hayvanların hükümdarı olan aslan ile ona nasihatlerde bulunan bilge bir çakalın başrolde olduğu bir hikâyeden oluşmaktadır. Akıl ve ahlakın kişinin hayatındaki önemi, hükümdar ile reâyâ arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiği, ülke yönetiminde istişare etmenin ve planlı olmanın ehemmiyeti, hükümdar yardımcılarının hükümdara karşı ne şekilde davranmaları gerektiği gibi k

Fıkıh ilminin siyaset düşüncesine kaynaklı değerini göstermeyi amaçlayan bu kitap yöneten, yönetilen ve yönetime dair fukahâ tarafından dile getirilen hükümleri “siyasi-fıkhi ahkâm” olarak kavramlaştırmaktadır. Bir giriş ve dört bölümden oluşan çalışmanın giriş kısmında fıkıh ilminin siyaset düşüncesi ile irtibatı belirlenmeye çalışılmakta, bu ilişkiye dair modern yaklaşımlar değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Birinci bölüm fürû-ı fıkıh eserlerinin siyasete müteallik konular bakımından nasıl yorumlanabilec

Klasik İslam felsefesi geleneğinde Aristoteles'in İkinci Analitikler'i bağlamında gelişen burhân çalışmaları, sadece bilimsel bilgiye ulaşmak için teorik bir çerçeve sunmakla kalmamış, aynı zamanda en temel ilkelerini metafizikten alan ve vardığı bilimsel sonuçları yine metafizikte sorgulayan bir bilim ve felsefe zihniyetinin de inşa edilmesini sağlamıştır. Bu bilim ve felsefe zihniyeti, İslam dünyasında XII. yüzyıldan sonra özellikle mantık biliminin diğer konularına ilgi duyan düşünce geleneği tarafından,

Geleneğimiz krallara “daha iyi bir insan”, “daha iyi bir yönetici” olması için, özlü sözlerle ve ibretlik hikâyelerle öğütler veren kitapları önemsemiş, edebiyatımızda siyasetnâme veya nasihatnâme adıyla başlı başına edebi bir tür oluşturmuştur. Bu kitap, geleneğin izinden giderek, siyasetnâmelerin ve nasihatnâmelerin diliyle çağdaş kamu yönetimi düşüncesini ve uygulamalarını anlatmaya çabalıyor. Elinizdeki eser düzenlenirken hem kıssa geleneğinden yararlanılmış hem de eserin içerik ve konuya yaklaşımı

“Tahir b. Hüseyin, din, dünya, yönetim, re’y ve siyaset işleri ile devlet ve tebaanın ıslahı, devlet başkanının muhafazası, halifelere itaat ve hilafetin dört dörtlük olabilmesiyle ilgili ne varsa hepsini hakkıyla yazmış ve tavsiye etmiştir.” Abbâsî Halifesi Me’mûn (v. 218/833) “Aklî siyaset hakkında gördüğüm en güzel metin budur.” İbn Haldûn (v. 808/1406) Bu çalışma Abbâsî veziri Tahir b. Hüseyin’in (v. 207/822) Rakka ve Mısır valisi olan oğlu Abdullah’a (v. 230/844) yazdığı mektup çerçevesinde

17 Yüzyılda İslam Entelektüel Tarihi, şimdiye kadar bahse değer bir entelektüel başarıdan yoksun olduğu düşünülen 17 yüzyılın İslam entelektüel tarihindeki konumunu, Osmanlı İmparatorluğu ve Kuzey Afrika bağlamında ortaya koyarak bu yüzyılın bir durgunluk dönemi olduğu görüşüne karşı çıkmaktadır. Genel olarak İslam, özel olarak da Osmanlı entelektüel tarihine dair çalışmalara yeni bir standart getiren bu kitap, şimdiye kadar keşfedilmemiş, elyazması halindeki eserlerde yer alan teknik argümanlara odakl

İslam siyasi düşüncesinin modern temayüller, icbarlar ve ihtiyaçlar etrafından yeniden üretilmesi ve dönüştürülmesi problemi sözkonusu olduğunda ilk önce baş vurulması gereken kaynaklar, ıslahat hareketlerine paralel olarak İstanbul başta olmak üzere İslam dünyasının değişik coğrafyalarında telif edilen hilafet risaleleri ve metinleri olmalıdır. Bu metinler sadece İslam siyasi düşüncesindeki kavramlara ilişkin farklılaşmaları ve devamlılıkları, yeni rejim arayışlarını göstermesi açısından değil uluslararası

İslâm Mantık Tarihi adıyla yayına hazırlanan elinizdeki derleme, alana yönelik küçük bir katkı olması amacıyla, Cambridge Üniversitesi öğretim üyesi Tony Street'in İslâm mantık teorilerine dair yazılarından oluşturulmuştur. Derlemenin ilk yazısı, 750-1350 tarihleri arasında meşşâî gelenek içerisinde kaleme alınan Arapça mantık eserlerine dayanarak bir İslâm mantık tarihi sunmakta, özellikle de mantıkla ilgili en ilgi çekici görüşlerin ortaya atıldığı İbn Sînâ sonrası mantıkçıların görüşleri üzerinde durmakt

Hükümdarlara ve devlet adamlarına hitaben yazılan siyasetnâme metinleri İslam siyaset düşüncesinin temel kaynaklarındandır. Sultanlara ve vezirlere nasihat tarzında yazılan bu eserlerde geçmişte yaşamış adaletiyle meşhur şahsiyetlerden de örnekler verilerek devlet yöneticilerinin sahip olması gereken hususiyetler anlatılır. Elinizdeki çalışmanın konusu da kaleme aldığı muhallet eserlerle İslam dünyasında haklı bir şöhrete kavuşan İmam Gazzâlî’nin Nasîhatü’l-mülûk’ünün on altıncı yüzyılda Muallimzâde Ahmed E

Mısır Memlük Sultanı el-Melikü’z-Zâhir Seyfeddin Çakmak adına 844/1441 yılının sonlarında Hanefî âlim Mahmûd b. İsmâil el-Hayrbeytî tarafından kaleme alınan ed-Dürretü’l-garrâ fî nasîhati’s-selâtîn ve’l-kudât ve’l-ümerâ başlıklı eser, bir siyasetnâme metninde yer alabilecek hemen her konuyu ihtiva etmesinin yanında ahkâm-ı sultâniyye tarzı metinlerle de bazı ortak temaları paylaşır. Kureyşli olmayan bir sultana ithaf edilen bu metnin hilâfet-saltanat ilişkisi, siyasi meşruiyet problemi gibi İslâm siyaset dü