İnsanoğlu, tarihin belli bir bölümünde, yaşadığı çağla geçmiş dönemler arasında benzerlikleri fark etmiş ve geçmişle
bugün arasında geçmiş, şimdi ve gelecek içerisinde yer alan zamansal bir bağ kurmuştur.
Marx ve Engels, diyalektik yöntemlerini tanımlarlarken genellikle diyalektiğin temel niteliklerini formüle eden filozof
olarak Hegel’i gösterirler. Ancak bu, Marx ve Engels’in diyalektiğinin Hegel’in diyalektiği ile aynı olduğu anlamına
gelmez. Gerçekte, Marx ve Engels, Hegel diyalektiğinin idealist kabuğunu bir yana iterek, onun yalnızca rasyonel
özünü almışlar ve onu daha da geliştirerek, ona modern, bilimsel bir biçim vermişlerdir.
Marx’ın felsefi sisteminin temelinde sadece dünyayı anlamak, algılamak düşüncesi değil, bunun da ötesine geçen
dünyayı değiştirmek düşüncesi yer almaktadır.
Marx ve Engels tarafından kurulmuş olan tarihsel materyalizm, tarih ve toplumların sosyo-ekonomik gelişiminin
diyalektik bir süreçle ilerlediğini öne sürer. Kültür, siyaset ve toplumsal gelişmeler üretim tarzı dolayısıyla ekonomiyle
yakından ilgilidir.
Bu bağlamda, ekonomi ve üretim biçimi toplumun alt yapısını; kültür, sanat ve felsefe de üst yapısını oluşturur.
Joseph Stalin’in yazdığı Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel Materyalizm adlı bu eser, Marx’ın tarihsel materyalizm ile
ilgili görüşlerine günümüzde tekrar güncellik kazandırmıştır.