Türk, İslâm ve dünya tarihinde önemli rol oynayan Selçuklular
hakkında zengin ve güvenilir malumat içeren kaynaklar
arasında İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-Târîh adlı eserinin hiç
şüphesiz müstesna bir yeri vardır. Nitekim ünlü müsteşrik
Barthold, el-Kâmil’in neşrinden sonra Müslüman Doğu’nun
tarihiyle alakalı incelemelerde bulunanların güvenilir kaynağa
kavuştuğunu, İbnü’l-Esîr’in o zamanlar pek az görülen bir
hassasiyetle malzeme topladığını ve eserinin basit bir
vekayinameden ibaret olmadığını kaydetmektedir.
Nakillerinin sağlamlığıyla tanınan İbnü’l-Esîr, kendisine
Ortaçağ’ın en güvenilir tarihçilerinden biri olma vasfını
kazandıran el-Kâmil fi’t-Târîh’te Selçuklu Ailesi’nin menşei,
tarih sahnesine çıkışları, Büyük Selçuklu Devleti’nin
kuruluşundan yıkılışına vuku bulan olaylar, taht kavgaları,
Haçlı Seferleri, Haçlılar ve Bâtınîlerle yapılan mücadeleler,
kıtlıklar, yangınlar, mezhep çatışmaları, isyan ve karışıklıklar,
depremler, medreseler, müderrisler ve meşhur simaların kısa
biyografileri
hakkında,
başta
Selçuklu
hanedanı
mensuplarından alınan bilgilerden derlenen Meliknâme olmak
üzere birinci elden kaynaklara, resmî vesikalara, halife ve
sultanların menşûrlarına, önemli makam ve mevkilerde
bulunmuş devlet adamları ve tüccarlardan aldığı şifahî bilgilere
istinaden güvenilir bilgiler sunmaktadır.
Tarihte
oynadıkları
rol
itibarıyla
Büyük
Selçuklu
İmparatorluğu’ndan sonra ikinci sırada bugün üzerinde
yaşadığımız Anadolu topraklarında kurulan ve 1075 (ya da
1080-1081)-1308 yılları arasında hüküm süren ve Anadolu’yu
Türkiye (Türklerle meskûn bölge) yaparak 233 yıl boyunca bu
topraklarda hâkimiyet kuran Türkiye Selçukluları (Selâcika-i
Rûm) yer almaktadır. İbnü’l-Esîr el-Kâmil’de Selçukluların bu
koluyla ilgili olarak 628 (1231) yılına kadar vuku bulan siyasî
ve içtimaî olaylar konusunda birçok malumat aktarmaktadır.
Ayrıca Kirman Selçukluları (1048-1187), Suriye Selçukluları
(1079-1117) ve Irak Selçukluları (1118-1194) hakkında da
birinci elden kaynaklara, arşiv belgelerine, tevkî, menşûr ve
ahidnâmelere, umumî tarihlere, tabakat ve terâcim-i ahvâl
kitaplarına, şehir ve bölge tarihlerine dayanarak oldukça
ayrıntılı bilgi verir.
el-Kâmil fi’t-Tarih, Selçuklu tarihiyle ilgilenen araştırmacı ve
tarihçilerin asla müstağnî kalamayacakları eşsiz bir kaynaktır.