Göbekli Tepe, birden bire ortaya çıkmış değildir. Orijinal ismini bilmesek de,
bu coğrafyada çok daha eski dönemlerden beri var olagelen ve belki de, çok
renkli kültürlerin bir sentezlenmesi neticesinde ortaya çıkan kendi döneminin
kültürünün doruk noktalarından biridir.
Göbekli Tepe'nin gerek mimaride, gerekse de sembollerde dışa vuran
kompleks yapısı, onun dar, bölgesel bir oluşum olmadığına da işaret et-
mektedir. Görünen o ki, binlerce yıllık süre zarfında geniş bir coğrafyada
yaşayan değişik toplumlar vasıtasıyla birbirlerinden kültürel, inançsal
alışverişte bulunan çok renkli kültürler yumağının bir ürünü ve sentezleşmesi
sonucunda ortaya çıkmıştır.
Tapınak ve başka birçok işlevi içinde barındıran bu yapı kompleksinin
toplumsal, inançsal, ekonomik v.d. birçok işlevleri vardı. Toplumsal örgüt-
lenme ise bir arada yaşama etiği ve davranış kurallarını gerektirir. Periyodik
olarak ilerleyen zamanın belli dilimlere ayrıştırılıp, ona uygun aktivitelerin
planlanması da takvimi gerekli kılmıştır. İşlerin doğru zamanda başlatılıp, yine
doğru bir zamanda tamamlanması ve zamanın en iyi bir şekilde
değerlendirilmesi de yine bu ve buna benzer merkezler aracılığıyla
sağlanmıştır.
Buraları sadece ibadetlerin yapıldığı yerler değil; aynı inanca sahip olup, bir birlerinden uzak
oturan insan topluluklarının yılın belli dönemlerinde toplanmalarını da sağlayan bir çeşit hac
ziyaretinin yapıldığı yerlerdi aynı zamanda.