Zengin bir ailenin çoçuhu olarak doğdu. Önce annesini, sonra babasını kaybetti, yakınları tarafından büyütüldü. Çocukluğundan beri gerçekleri incelemeye karşı ilgisi vardı. Öğrenimi tamamlamak için Moskovoya gitti. Çalışkan zeki bir öğrenci olarak başarı ve sevgi kazandı. Voltairei ve J. J. Rousseauyu okudu. Eserlerinde bu iki yazarın kuvvetli etkisi görülür. Köylüler arasında yaşadı.

Bir süre orduya girdi; Kafkasyaya gitti. 1854te Kırım savaşına subay olarak katıldı. Sonra askerlikten ayrılıp Petersburga gitti. Bir kısım eserlerini sakin geçirdiği o yıllarda yazdı. Sahip olduğu soyluluk unvanı onu sıkıyordu. Çok mütevazi hayatı vardı. 1862de evlendi.

Eserlerinin en kuvvetli olan iki romanı Savaş ne Barış ile Anna Kareninayı, bu sıralarda yazdı. Karısı eserlerini yazmasında en büyük yardımcısıydı. Aradan bir süre geçince, şiddetli bir moral çöküntüsüne uğradı. Geniş halk yığınlarının özellikle Rus köylüsünün, perişan durumu onu üzüyordu. Bütün servetini köylülere dağıttı, onlar gibi yaşamaya başladı. Kaba saba giyiniyor, giydiği her elbiseyi kendi dikiyordu. Değişmeyen tek tarafı bıkıp usanmadan yazmasıydı.

Eserlerinde insanlığın çeşitli meselelerine değinen Tolstoyun dünya ölçüsünde bir sanat ve fikir değeri vardır. Kendi ülkesinin toplumsal siyasal çalkantılarını, halkının yaradılışını, yaşayışını gerçekten büyük bir ustalıkla yansıtmıştır. Gerçekçi edebiyatın en büyük temsilcilerinden kadar, bir filozof bir eğitici olarak da ün kazanmıştır.