Kurumlar, Tartışmalar, Gelişmeler
Osmanlı Devleti’nde modernleşme hareketlerinin yansımaları, eğitim başta olmak üzere
pek çok alanda kendini göstermiştir. Modernleşme hareketlerinde genel olarak savaşlarda
alınan mağlubiyetler hareket noktasını oluşturmuş, istikamet ise Osmanlı
entelektüellerinin fikirleri doğrultusunda çizilmiştir.
Tanzimat Dönemi’nde, eğitimde büyük ölçüde değişiklikler yaşanmıştır. Osmanlı
Devleti’nin geleneksel eğitim kurumları medreselerin yanında Batı tarzı modern okulların
açılmasıyla eğitimin niteliğinde değişim meydana gelmiş ve din alanı diğer dersler gibi bir
ders alanı olmuştur. Bu durum Osmanlı Devleti’nin eğitiminde yeni bir dönem
başlatmıştır. Sonrasında Kânûn-i Esâsî’nin ilanıyla başlayan I. Meşrutiyet Dönemi ve
Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle başlayan II. Meşrutiyet Dönemi’nde, Batı ile etkileşimler
sonucunda düşünce dünyasında ve eğitim alanında pek çok gelişme yaşanmıştır.
Meşrutiyet Dönemi, eğitimin önemli bir mesele olarak görüldüğü ve toplumsal
değişmedeki rolünün fark edildiği, eğitim alanında modernleşmenin bir sonucu olarak
yeniliklerin oldukça fazla olduğu; bu bağlamda eğitim meselelerinin çokça tartışıldığı ve
eğitim problemleriyle yoğun bir şekilde ilgilenilen dönem olmuştur. Bu dönemde düşünsel
alanda yapılan tartışmalar, Osmanlı eğitimine yön vermiş, din eğitimini de derinden
etkileyecek şekilde sonuçlanmıştır. Bu bağlamda bu çalışmanın konusunu Meşrutiyet’ten
Cumhuriyet’e kadar olan dönemdeki eğitimin farklı boyutlarıyla ele alınması
oluşturmaktadır. Osmanlı Devleti’nde çok boyutlu modernleşme sürecinin önemli bir
kısmını oluşturan Meşrutiyet Dönemi’nde eğitimdeki gelişmeler, bu gelişmelerin toplum
üzerindeki izleri ve bu izlerin Cumhuriyet Dönemi’ne ve günümüze bıraktığı bilgi birikimi
ve tecrübeler oldukça önemlidir.