Modern tarzdaki eğitim kurumlarının açılmasına kadar Osmanlı şehirlerindeki ilim ve kültür faaliyetlerine, bu faaliyetlerin
finansmanını sağlayan vakıflar yön vermekteydi. Geniş halk kitlelerinin eğitiminde cami ve tekkeler ciddî bir öneme sahip
olmakla birlikte bu eğitimin ihtisaslaşma sürecinde medrese ve kütüphaneler ön plandaydı. On yedinci yüzyıldan itibaren
liman ticaretindeki artış ile önemi belirgin hale gelen İzmir'de sosyal refah düzeyinin yükselmesine paralel olarak ilmî
faaliyetler de arttı. İktisadî hareketliliğin etkisiyle zenginleşen ayan ve eşraf, hayrî eserler olarak cami, çeşme, mektep gibi
yapıların yanı sıra medrese ve kütüphaneler de inşa ettirdi. Bunlar eğitim bakımından çevresinde büyük etkiler bırakan
güçlü medreseler değildir fakat hemen her cami avlusunda birkaç hücreden müteşekkil talebe odaları inşa edilmesi şehirde
canlı bir ilim kültür hayatının varlığına işaret etmektedir. On altıncı yüzyıldan itibaren gözlemlenen bu geleneğin sonraki iki
asır boyunca şehirde yerel idareyi elinde tutarak siyasî ve sosyal açıdan meşruiyetlerini garanti altına almaya çalışan seçkin
ulema aileleri tarafından finanse edilerek sürdürüldüğü dikkat çekmektedir.