İnsan denen varlığın hiçbir yönü diğerinden bağımsız değildir. Bu apaçık bir hakikat olarak Nev'î'de de tezahür etmektedir. Nev'î, Yaratıcının insana bahşettiği bir zıt­lık ve çelişkiler bileşkesi olan 'fıtrat'ı, tevhid iksiriyle latif bir 'mizac'a dönüştürebilmiş önemli ilim ve sanat adamlarından­dır. Onun bu özelliği şiirindeki üslûbun da mayasıdır. İnsana faydalı vitaminin bir meyvenin lezzeti içinde 'sır'lanışı gibi, çe­şitli ilim dallarındaki kuşatıcı birikimini ince hayalleri ve de­rin duyguları içine saklamıştır.

Elbette bu durum, Nev'î'nin bir âlim olarak söyledikleri ile bir şair olarak terennüm ettik­leri arasında mutlak bir örtüşme bulunduğu anlamına gelmez. Tam da bu iki kimliğinin gereğine uygun olarak, fikir ve his faaliyetlerinin merkezinde yer alan, 'marifet'e erişme amacını, bazen âlimane bazen şairane, ama mutlaka birbirini bütünle­yen gayretlerle sürdürmüştür. İlmin kat'ileştirdiklerini, şiirle muğlaklaştırmış; ilminin düzene koyduklarını, şiiriyle da­ğıtmıştır. Ama şiirini söylerken de içinden geçtiği ilim labirentlerinin aynı zamanda birer yol haritası olduklarını aslâ göz ardı etmemiştir. Çünkü öze ulaşmanın yolu kabuğu aşmaktır. Kabuğu 'aşabilenler' ise, an­cak kabuğu 'bilebilenler'dir.