İlâhî iradenin hakiki mahiyeti ile bu mahiyetin zihinsel muhtevası iki ayrı şeydir. Diğerleri gibi ilâhî iradeyi de zihinde anlamlandırma teşebbüsü, hangi metotla yapılırsa yapılsın, bir kurgulama teşebbüsüdür ve bütün kurgular da zihni kuşatan paradigma, dil, din, toplum, kültür, tarih, bilim, önyargılar ve inançların ortak katılımıyla inşa edilir. İbn Sînâ'nın ve Gazâlî'nin önerdikleri ilâhî irade kurguları da bu genellemeden muaf değildir; çünkü ileri sürdükleri her iki kurgu nihai sınırlarına kadar çözü

Müslüman filozofların ortaya koydukları felsefî ürünler İslam Dini açısından dışlanması gereken değersiz ve din dışı veriler toplamı mıdır? Yoksa İslam felsefesi kendisinden önceki bilimsel birikimleri bütünüyle dışlayarak sırf kendi öz kaynaklarını ve onların sorunlarını anlama ve çözümleme faaliyetleri çerçevesinde Tanrı, evren ve insanı da içine alacak denli genişletilen kendine münhasır metodolojik ilkeler toplamı mıdır? Yahut o, Müslüman coğrafyalarda kendilerine filozof denilen kimi bilim adamlarının