Kazânlı Tatar ıslahatçı ve tarihçi Şehâbeddin Mercânî (ö. 1889), Türklerin ilk Müslüman hakanı Satuk Buğra Han ve Oğullarının tarihini 1864'te Gurfetü'l- Hevâkîn li Urfeti'l-Havâkîn adıyla kaleme almıştır. Arapça ve Farsça kaynaklara vâkıf olmanın yanında nümizmatik biliminden de yararlanmıştır. Orijinal bilgiler ihtiva eden ve bu sahada ilk müstakil çalışma olan eser, araştırmacılara ana materyal teşkil ettiği kadar Türklerin nasıl Müslüman olduğunu merak edenlere de pek çok şey anlatmaktadır.

Rivayet o ki Tanrı şöyle der: "Benim bir ordum vardır ona ‘Türk' adını verdim. Onları Doğu'da yerleştirdim. Bir kavme kızarsam Türkleri onlara musallat kılarım." Tanrı tarafından savaşçı yaratılmış Türklerin bu vasfı, Orta Çağ kaynaklarının ittifak ettiği bir husustur. Orta Çağ'da Türklerin yaşadığı coğrafyanın çok uzaklarında en batıda, milletleri eserinde karşılaştıran Almaria doğumlu Sâid el-Endelüsî (ö. 1070) dahi bunu iyi biliyordu: "Türkler ise çok kalabalıktır. Ülkeleri geniştir. En usta oldukları iş

... Şimdiye kadar Ortaçağ Türk Devletleri bibliyografyasına dair bazı eserler yapılmışsa da bunların tematik bir bütünlük arzetmediği görülmektedir. Bu çalışma esas olarak Orta Asya, İran, Mısır, Anadolu ve Hindistan coğrafyalarındaki Ortaçağ Türk Tarihinin kaynakları mevzu bahis edilmiştir... ...Bu çalışma gerek akademisyenler gerekse sahayla ilgili araştırmacılar için Türk-İslâm Tarihinin Ortaçağının ana kaynaklara dair bibliyografik bir kılavuz niteliğindedir...

XIX. Yüzyılın Kazânlı Tatar ıslahatçı ve tarihçisi Şehâbeddin Mercânî, yaşadığı dönemde Kazândan Doğu Türkistâna kadar uzanan coğrafyada yurtları istila edilmiş Türk aydınlar arasında millî ve dinî hassasiyetin tarihî zeminini oluşturmak ve bunu gelecek nesillere aktarmak üzere, Türklerin ilk Müslüman atası olarak bilinen Satuk Buğra Han ve oğullarının tarihini 1864de Gurfetül-Hevâkîn li Urfetil-Havâkîn adıyla kaleme almıştır. Eser, bu alanda yapılan derli toplu ilk çalışmadır. Devrin Arap ve Fars kaynaklar