Kadim medeniyet coğrafyası Türklerin atayurdu Türkistan uzun yüzyıllar siyasi, fikri, dini, ekonomik ve kültürel yönlerden insanlığa ışık tutmuştur. Ancak 16 Yüzyılla birlikte başlayan durgunluk 19 Yüzyılda sömürgeleşme ile sonuçlanmıştır. Bu son süreçte Türkistan’ın uyandırılması ve ayağa kaldırılması için içeriden ve dışarıdan cedidcilik, maarifetperverlik, terakkiperverlik, ıslahçılık gibi bazı girişimler olmuştur. İslam dünyasının genelinde de yaşanan bu sorunun çözümüne dair Osmanlı, Mısır, Hindistan,

İslâm medeniyetini fizikî, beşerî ve kültürel dinamiği ile yüzyıllarca taşıyan coğrafyalardan biri, Müslüman tarih ve coğrafya literatüründe Maveraünnehir olarak geçen Türkistan’dır. Ancak son dört asırdır bu coğrafya sanki İslâm dünyasının dışındaymış gibi telakki edilmekteydi. Bölgeyi siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel nedenlerden dolayı 17 yüzyıldan beri yaşamakta olduğu düşüşten kurtarmak için çareler aranmaktaydı. Bu arayışlardan biri de Cedidci önder Kırımlı İsmail Gaspıralı Bey (1851- 1914)’den gel

16 Yüzyıldan itibaren Endülüs, İdil Boyu, Balkanlar, Uzak Doğu, Afrika, Hindistan, Türkistan gibi İslam coğrafyaları Batı emperyalizmi tarafından istila dilmiştir. Bu süreçte Müslümanlar, ya gayrimüslim hâkim devletin kanunları altında anayurtlarında kalacaklar veya İslam yurtlarından birine hicret edeceklerdi. Hicret etmeyip de kalmayı tercih edenler varlıklarını sürdürme mücadelesi vermişlerdir. Bu aşamada milli kimliklerini ve varlıklarını sürdürebilmek, asimilasyon politikaların direne-bilmek için dinam