Gürsel Aytaç’a göre edebiyatta “klasik” bir seçkinlik, âdeta bir ölümsüzlük, yani her zaman, her yerde değerlilik anlamını taşır. Aydınlanma ile kastedilen, insanın Ortaçağı belirleyen, “akla aykırı olduğu için inanmak” anlayışının yapılandırdığı bir hayat tarzıdır. Gürsel Aytaç’ın kaleminden; 18’inci yüzyıl edebiyatına ayrıntılı bakış...

Karşılaştırmalı edebiyat araştırmalarının çıkış noktası, başta klasik eserler olmak üzere insanlığın ortak kültür hazinelerini teşkil eden edebi eserlerdeki müşterek noktalan tespit etmek, dönemlere ve edebî türlere göre karşılaştırarak özellikle ulusal edebi­yatların güçlenmesini ve gelişmesini sağlayacak şekil­de başka ülkelere, dillere ait edebiyatlardan istifade etmektir. Mitolojiler, efsaneler, masallar, atasözleri ile değişik edebî formlarda ele alman ve işlenen hikâyeler ve anlatılardaki ortak tem

Goethe ve Thomas Mann'ın Alman Edebiyatındaki yerlerinin ortak yanı, her ikisinin de Dünya edebiyaında Almanya'yı temsil etmeleri, bu anlamda Alman ve Dünya klasiklerinden oluşlarıdır. Bu iki yazarın birlikte anılması Thomas Mann'ın Goethe hayranlığından gelmektedir. Mann, Lotte Weimar'da ve Doktor Faustus romanlarını Goethe'nin eserlerinden yola çıkarak yazmıştır. Mann, edebiyat hayatında âdeta Goethe'yle haşır neşir olmuş ve hep onun çok yönlülüğünü vurgulamıştır. Bu kitapta, bu iki büyük Alman yazarını

Bir edebî eser nasıl oluşur? Edebî eserde bilimin ve felsefenin rolü nedir? Bu sorular, edebiyatın diğer alanlarla bağlantı kurduğu noktalarda güncel olarak varlığını sürdürmektedir. Gürsel Aytaç, elinizdeki kitabında edebî eserde bilginin, bilimin ve felsefenin kurmacaya dönüşümünü mercek altına alıyor. Başarılı bir romancının veya öykücünün yola çıkarken heybesine neler koyduğuna dair yakın okumalar yapıyor. Orhan Pamuk'tan Ahmet Ümit'e, Ferit Edgü'den Thomas Mann'a kadar bilginin kurmacaya evrilişini ve

Romandan kısa oluşun ve kurmaca (yabancı dillerde fiktif) oluşu dışında, ortak yönleri yok öykü, kısa öykü ve küçük öykünün. Öykü ya da eski deyişle hikâye, belli biçim özellikleri gösterir. Bunlar, özetle önemli bir başlangıç, olay zincirinde kendini belli eden bir doruk v kesin bir sondur. Öykü, biçim özellikleri dışında içerikte, anlatı konumunda da bazı özellikler gösterir. Öykü, Avrupa edebiyatlarında genel olarak 19 yüzyılda yaygın türdü, 19 yüzyılda en kalıcı örneklerini verdi. Bizim edebiyatımıza ge

Goethe ve Dünya Edebiyatı başlıklı bu çalışmamda Goethe'nin isim babası olduğu Dünya Edebiyatına kendisinin bizzat önderlik etmesi, Batı ve Doğu edebiyatlarından örnekler alıp onları değerlendirmesinin yanı sıra İran'lı şair Şirazlı Hafız'ın Divan'ından esinlenerek bir Batı Doğu Divanı yaratması üzerinde tek tek durulmaya değer konulardır. Ve bunların sonucunda Goethe ve Dünya edebiyatı konularının içiçe alınması gerekiyordu. Dünya Edebiyatı kavramı ya da teriminin kazandırdığı bir faaliyet de edebiyat çevi

Gürsel Aytaç, hayatını anlatırken çocukluğundan başlayarak özel yaşantılarının yanısıra mesleki etkinliklerinden, alanında yetiştirdiği akademisyenlerin faliyetlerinden de söz etme gereği duymaktadır. Çünkü onların bir anlamda kendisinin başlattığı, önemsediği çizgiyi devam ettireceğine inanmakta, onlarla gurur duymaktadır. Kendi Kaleminden Gürsel Aytaç kitabı, bu özellikleri ile alışılmış otobiyografiden farklılık gösterse de bu, onun mesleğine ve üretkenliğe verdiği önemin bir işareti sayılmalıdır.

Edebiyatta bir eleştirinin nasıl olması gerektiğine dair genel ölçüler düşünüldüğünde "Bizde eleştiri var mı?" ya da "Bizde eleştirmen var mı?" sorularının büyük ölçülerde aşıldığı görülecektir. Tam da bu noktada Gürsel Aytaç bir adım daha öteye geçerek mevcut eleştiri literatürünü gözden geçirmekte ve bu çalışmasında yaptığı gibi "eleştirinin eleştirisi"ne girişmektedir. Türk edebiyatında eleştiri üzerine düşünceleriyle ilk akla gelen A. H. Tanpınar, Mehmet Kaplan, Nurullah Ataç, Fethi Naci, Hüseyin Cöntür

Eskinin ve yeninin, geleneğin ve modernin, doğunun ve batının, şimdinin ve geçmişin, yönetenlerin ve yönetilenlerin çatışmaları içinde kendini, kimliğini, özünü bulmaya çalışan bir toplum geleceğini de bu minvalde kurgulamaya ve kurmaya gayret eder; kendi yolunu arar. Yeni bir toplumsal yapı içinde değişen ve dönüşen zihniyetler, ilişkiler, duygular, alışkanlıklar ve birbiriyle savaşa tutuşmuş tüm bu güçler ve değerler dile gelmek, varlığa gelmek için, duyuları iyice keskinleşmiş insan ruhlarına yerleşirle

Edebiyat Üzerinenin içeriği, Gürsel Aytaç'ın Edebiyat Yazıları kitaplarından sonra, çoğunluğu 2008 yılı emekliliğinden bu yana edebiyat sayfalarında ve dergilerinde bugüne kadar yayımlanmış yazılarından oluşmaktadır.

Zamana ve mekâna aidiyeti içinde dilin bireyselleşmesi yoluyla hayat ancak şeylerin birbiriyle ilişkisi içinde, yani yaşantı ilişkilerinden hareketle anlaşılır. Edebî-estetik yaratma ve anlam süreci içinde, yeni¬den kurgulanmış yaşantılar sayesinde belirsizin dün¬yası, varoluşun imkânları insanlığın önünde açılır. Böylece kişi, kelimelere değil, varlığın ta kendisine nüfuz eder. Edebiyat bu oluşu, varlığı yaşamak, temaşa etmek için bir araçtır. Dünyayı algılama ve bilme tarzları¬mızın değişmesine göre pek

Edebiyatçılar, yapıtlarında yaratıcılıklarını konuşturmanın yanı sıra, entelektüel kimseler olarak alanlarıyla ilgili eleştirel ve öznel görüşlerini ve yaratıcılık konusunda kendilerine yöneltilen soruları da zaman zaman yazdıkları denemelerde dile getirmişlerdir. Eleştirelliği ve sanatsallığı kaynaştıran bir edebi tür olarak deneme, bu anlamda, edebiyatta özel bir yere sahiptir.  İşlenmiş  bir dil, üslupta zarafet ve öznellik, yazarın kendi mizacı, hayat deneyimleriyle renklenip biçimlenmiş bir kavrayış ve

Gürsel Aytaç birikimini yalnızca akademik çerçevede değerlendirmeyip onu çeşitli yayın organlarında yayınladığı inceleme-deneme türü yazıları, kitapları ve çevirileri aracılığıyla kitlelere aktarmak isteyen bir bilim adamı. Onun nesnel-biçimsel ölçütler çerçevesinde hazırlanmış ve geniş bir ilgi yelpazesi sergileyen edebiyat yazıları yazın araştırmaları alanında bir boşluğu dolduruyor. (Yıldız Ecevit: Cumhuriyet Kitap 16.03.1990) Edebiyat Yazılarının yaklaşımı bilimsel ve çözümleyici; dili okuyucuyu saran

Goethe, Dürrenmatt ve Frisch'in kendi edebiyat maceralarını anlattıkları günceleri vardı. Selim İleri, Ferit Edgü, Orhan Pamuk, Ahmet Hamdi Tanpınar, Oğuz Atay, Salah Birsel, Attila İlhan, Fakir Baykurt, Adalet Ağaoğlu, Erendiz Atasü ve Aziz Ne-sin de çeşitli denemelerinde ve farklı zamanlarda yaptıkları söyleşilerde edebiyat alanında sergiledikleri yaratıcılığa ilişkin kendi öznel yaklaşımlarını dile getirmişlerdir. Alman ve Türk edebiyatının yanı sıra karşılaştırmalı edebiyat alanında da pek çok akademi

Johann Gottfried Herder, Johann Gottlieb Fichte ve Wilhelm von Humboldt dil felsefesi üzerine yazdıklarıyla Klasik Alman Dil Felsefesi'nin gelişiminde önemli bir yere sahiptirler. Bu kitapta yer alan temel metinler, ilk defa Gürsel Aytaç tarafından Türkçeye çevriliyor. Dil felsefesi, genel felsefenin bir kolu olup dil denen olgunun öncelikle kökenini, yapısını, doğasını, ruhunu ve anlamının nasıl oluştuğunu araştırır, ortaya koyar. Buna rağmen en azından ilk verilerinde, özellikle söz konusu metinleri kalem

Hayy Bin Yakzan (12. Yüzyıl), İbn Tufeyl Agathonun Hikâyesi (1766), Christoph Martin Wieland Pierre ya da Belirsizlikler (1852), Herman Melville Büyülü Dağ (1924), Thomas Mann Biz (1924), Yevgeni Zamyatin ...Bulantı (1938), Jean Paul Sartre Boncuk Oyunu (1943), Hermann Hesse Yalnızız (1951), Peyami Safa İnsan Holosende Ortaya Çıkar (1979), Max Frisch Sofinin Dünyası (1991), Jostein Gaarden Nihilist (2008), Hikmet Temel Akarsu Bab-ı Esrar (2008), Ahmet Ümit Aşk (2009), Elif Şafak Felsefî Roman Konusu O

Romanlarıyla ünlü bir yazarın edebiyat dünyası, öncelikle onun yaratılarında, kurmaca eserlerinde hayat bulur. Bu, tabii ki Thomas Mann için de böyledir. Ama onun üslup özelliği olarak kendini gösteren nesnellik ile figürleri karşıt dünya görüşlerinin temsilcisi gibi ve sanki her biri yazarın kendi düşüncelerini dile getiriyormuş gibi konuşturuyor olması, okurda Thomas Mannın asıl görüşü neydi? sorusunu uyandırır. İşte bu nedenle deneme türü ile mektup, öznel düşünceleri, inanışları ve duyguları dile geti

Edebiyat denen ve malzemesi dil olan sanat dalı, öncelikle anadil ve ulusal kültür kökenlidir. Ama yazarların, şairlerin yetişme süreçlerinde ve olgunluk dönemlerinde orijinallerinden ya da çevirilerinden okuyup etkilendikleri veya en azından esinlendikleri yabancı yazarlar, şairler vardır. Bu etkilenme veya esinlenme, yabancı yazarlardan daha çok, kendi dilinin başka yazarlarından da olur. Sözün kısası, sanatta etkileşim denen olgu vardır ve yazar için, sanatı için bir artı puandır: Şu şartla ki, etkilendi