Doğdum, yaşadım ve öldüm üçlemesinde gelişmeyi atlayıp direkt sonuca bağlamak isteyen koskoca bir dünya beni bekliyordu. Koskoca dünyada çocukluğumla, gençliğimle karnını doyurmak isteyen benim bilmediğim ama ne hikmetse onların beni bildiği sürüyle insan. Sanki birilerinin gelişmelerini çaldıkça ömürleri uzayacakmış gibi sanki ölümsüzlük iksirini bulmuşlar gibi sağa sola ölüm saçan gölgeler. Şimdi okuduğunuz bu üç cümlenin karanlığından sıyrılıp yine de hayat güzeldir ve biz inatla yaşamaya ve yaşatmaya

Biat, teslimiyet ve taklit kültürü hâkim olduğundan, klasik dönemde eleştiriye pek yer olmadığı zannedilir. Reddiye üzerine kurulu modernleşme sürecinde gelişen bu algının yanlışlığı için sadece tefsir tarihine bakmak yeterlidir. Eleştirilmeyen yahut başkalarını eleştirmeyen bir müfessir bulmak neredeyse imkânsızdır. Nitekim ulemâ, “Müsâdeme-i efkârdan bârika-i hakikat doğar” sözünün gereği olarak birbirini tenkitten sakınmamıştır. Sa’lebî’nin el-Keşf ve’l-Beyân’ına Ahmed er-Râzî el-Aksarâyî’nin Mebâhisü’t-