Xanî’nin yazdığı ünlü Kürt edebiyatı klasiği Mem û Zîn divanının Kurmancî Kürtçesinden Zazaca Kürtçesine çevirisidir.

Ehmedê Xanî Mem û Zîn’de aşktan tasavvufa, Kürtlerin kaderinden Newroz’a, İblis’ten ontoloji ve diyalektiğe birçok alanda yeni düşünceler geliştirmiştir. Şair bir beytinde düşünceleri için “Mem û Zîn”i bir vasıta kıldığını şöyle vurgulamaktadır: Şerha xemê dil bikim fesane (İçimdeki dertleri açıklayıp efsaneleştireyim) Zînêû Memê bikim behane (Zîn ve Mem hikâyesini buna bahane edeyim) Xanî, duru şaraba benzeyen Arapça, Farsça ve Türkçeyi bir tarafa bırakarak bu kitabı kendi dili Kürtçeyle yazmaya da şöyle d

To høje træer voksede ranke og stolte op af jorden Og steg, opstemt, op for at række efter himlen. Den ene en cypres og den anden et fyrretræ. De var begge friske og fine, deres skygge forfriskende. Deres grene, som elskende arme, flettedes blidt sammen; Deres stammer var stærke og lige, men hældede mod hinanden. Men fra den onde Bekos grav voksede der også et, Og dette lignede meget en busk med sølvfarvede blade. Den voksede vildt og lod ikke Mem og Zin hvile i fred Og var som ejeren fuldt af torn

Ehmedê Xanî, Hovsep Abgarovich Orbeli'ye göre Firdevsi ve Shota Rostaveli ile birlikte Doğu'nun üç büyük şairinden biridir (1651-1707). Divandan çocuk kitaplarına, iman akidesinden astronomiye kadar pek çok alanda eserler vermiş bir büyük isim. Aşkla anlattığı aşk hikâyesine kendi aşk deneyimini katan bir âşık. Kendi metninin içinde heyecanla dolaşan bir ikinci yazar! Fransız Devrimi'nden çok önce ulusal bilince sahip bir kavram öncesi düşünür.Elinizdeki mesneviyi âdet olduğu üzere Tevrat, Kur'an ya da Arap

Sözlü gelenekteki bir aşk anlatısı olan Meme Alan destanından esinlenerek kaleme alınan Mem û Zîn, İslam toplumlarının ortak zevk, kültür ve algı birikiminden beslenerek kaleme alınmış bir şaheserdir. Bu çerçeveden bakıldığında Mem û Zîn, Klasik İslâm Edebiyatı literatürüne Kürt Edebiyatı adına yapılmış önemli bir edebî katkıdır. Eserin Kürtçeden diğer dillere yapılan tercümeleri içerisinde, Türkçeye yapılan tercümeleri, diğerlerine göre hem daha eski hem de sayıca daha fazladır. Nazmî mahlaslı Aşık-ı Sıpk

Ehmedê Xanî yek ji rêberên wêjeya kurdî ye. Wî herhal ji her kesî zêdetir qîmet daye kurdî û bi kurdî berhevm nivîsandiye. Ji ber girîngiya Xanî û hêjabûna berhemên wî ev 300 sal in berhemên wî her carê li cihekê bi awayekî têne çapkirin. Vê carê Weşanên Lîsê xwe da ber vî barî û hemû pirtûkên Xanî di pirtûkekê de bi navê Hemû Berhem weşand. Weşanxaneyê bi gotina Mirov dikare bi dilfirehî destnîşan bike, ku bi hêza xwe ya wêjekariyê ve Ehmedê Xanî yekane şexsiyetê kurd e desthilatdariyeke bi vî rengî bi d