Deneme türünün en yetkin kalemlerinden Salâh Birsel, Sivil Haklar Hareketi'nin (Civil Rights Movement) kıvılcımlarının alevlendiği, ırkçılığın ve toplumsal adaletsizliğin ülkeyi keskin bir çizgiyle ayırdığı 60'lar Amerikası'nda bir yolculuğa çıkarıyor. Şişedeki Zenci, yalnızca bir dönem anlatısı ya da denemeden ibaret değil; Birsel, geçmişin kulaklarını muzipçe büküyor, kusursuz üslubuyla Harlem sokaklarında, protesto yürüyüşlerinde, karanlık ghetto'larda, "Zenci" üniversitelerinin bahçelerinde dolaştırıyo

Türk edebiyatının sayılı isimlerinden Salâh Birsel'in 1950'li yıllarda gazetelerde yazdığı sinema kritiklerinden oluşan bu kitap, yazarın gözüyle Beyoğlu sinemalarına, Türk sinemasının o dönemki haline ve İstanbul'dan seyredilen dünya sinemasına ışık tutmaktadır...

Şair ve deneme yazarı Salâh Birsel, Türk edebiyatının önde gelen ustalarındandır. Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimleri tedavüle sokmakla kalmaz, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullanarak oluşturduğu anlatımını alaycı tavrıyla birleştirdiği özgün bir üslubun sahibidir de. Salâh Birsel, 1001 Gece Denemeleri'nin bu son halkasında da gerçek bir edebiyat şöleni sunuyor; sohbet eder gibi, içten, şakacı, ironik tarzı okuyanda tiryakilik yaratıyor. "Ben denemelerimi şiir gibi yazarı

"Denemeleriyle geniş bir tiryaki okur kitlesi yaratan Salâh Birsel, unutmamak gerekir ki özgün bir şairdi. Garip akımının, II. Yeni'nin, toplumcu şiirin kolektif atılımlar gerçekleştirdiği dönemlerin içinden kendi benzersiz şiirini kurarak geçti. Uzunca bir aradan sonra yayımlanan Bütün Şiirleri, yaklaşık yarım yüzyıl boyunca, kara mizah tınıları ağır basan, civelek söz salvoları atan, yakası açılmadık deyiş biçimlerini fütursuzca üreten, tam anlamıyla nevi şahsına münhasır bir şair kimliğini ortaya çıkarıy

´Salâh Bey Tarihi´, Türk Edebiyatının anayazı´larından birini getirdiği için önemli, herşeyden önce: Bizim ´deneme´ geleneğimizde, modern dönemin güçlü, yolaçıcı örneğini Birsel kurmuştur. İkinci bir özelliği bu toplamın: Öznel tarih yazımının en gözüpek yaklaşımlarından birini getirmesi. ´Salâh Bey Tarihi´nin baskın özelliğini sona bıraktım, belki öne çıkarılması gerekeni odur: Okurda benzersiz bir damak tadı bırakan üslubu. Büyük bir okuma şöleni getiriyor ´Kahveler Kitabı.´ Vehbi ´Surname´si ile Disneyla

"Deneme bir de bilgi kumkumasıdır. Denemeci istese de, istemese de, yazısından birtakım bilgiler fışkırır. Yazar sadece gördüklerini, duyduklarını ve okuduklarını yazar. Bu da bilginin ta kendisidir. En büyük bilgi kitabı ise yaşamdır. Yaşam yazarın önünde hasırcıarnavut karpuzu gibi koskoca ve dopdolu durur. Yazarın onu kütletmesi, kütürdetmesi için bıçağı eline alıp yüreğine saplaması yetişir. Şimdi geldik mi kendimizi terazilemeye. Benim için en değerli şey insan sevgisi, sanat sevgisidir. Denemelerimde

İstanbul-Paris hattı, Batılılaşma hareketleri bağlamında, son 150 yıl içinde en önemli ekseni oluşturmuştur. Önce Osmanlı aydınının, sonra da muhalif Türk aydınının, edebiyatçısının, sanat adamının gözünde özgürlüğe açılan yolun simgesiydi bu güzergah. Salah Birsel, her zamanki didikleyici yöntemi ve benzersiz üslubuyla, kültürel tarihimizin bu cephesine alabildiğine lezzetli bir bakış getirmeyi bilmiştir. - Enis Batur-

Sergüzeşt-i Nono Bey, Salâh Bey Tarihi´nin en gözüpek kitabı bana kalırsa. Deneme sanatının şimdiden bir klâsiği. Üsûbun billûrlaştığı, ritmin tırmandığı, sözün gücünün atmosferi kapladığı bir serüven. Salâh Birsel´in bu kitapla, yazı yaşamının en çarpıcı ikliminden geçtiğine inanıyorum. - Enis Batur

x

x

Sözü nereye uzatalım? Kerevetin bulunduğu yerin toprağı yüksek ve dikenli otlarla kaplıdır. Hükümlülere özgü beyaz üniforma giymiş, kranta bir cellat kafileyi ölüm makinesinin yanıbaşında bekliyordur. Yargıçlara ve görevlilere saygılı bir selam sarkıtır. Başgardiyanın işareti üzerine iki kişi Hintli`yi yaka paça kerevetin üstüne çıkarır. Cellat da onların arkasından fırlar. İpi Hintlinin boynuna geçirerek sıkar. Hintli bunun üzerine Ram ram ram diye haykırmaya başlar. Bu ne bir dua, ne bir imdat çığlığıdır.