Cumhuriyet dönemi dine ve dinî hayata bakışı, Osmanlı’dan ve Osmanlı’yı etkisi altına alan Batı merkezli düşünsel, sosyal, siyasi ve ekonomik şartlardan bağımsız düşünmek mümkün gözükmemektedir. Cumhuriyet’in kurulmasına götüren sürecin başlangıcı olarak kabul edilebilecek Osmanlı modernleşmesine, 1700’lerin başından itibaren dışsal faktörler olarak askerî yenilgiler, ticari faaliyetlerin yön değiştirmesi, reform hareketleri, aydınlanma ve sanayi inkılabının etkide bulunduğu görülmektedir. Osmanlı’da Batı k

Merâga Gözlemevi’nin kurucusuNasirüddin-i Tûsî`nin Risâle-i Sî Fasl (Otuz Bölümlük Risale) adıyla meşhur olan el-Muhtasar fî İlm el-Tencîm ve Marifet el-Takvîm adlı eseri ilm-i nücum alanında yazılmış temel eserlerden biridir. Bu eser, şair ve âlim Ahmed-i Dâi tarafından Tercüme-i Sî Fasl fi`t Ta?vîm adıyla Osmanlı Türkçesine çevrilmiştir. Bu çevirinin öne çıkan özelliği, Ortaçağ astronomisindeki terimlerin Türkçe karşılıklarının verilmesidir. Ahmed-i Dâî’nin verdiği bu Türkçe karşılıklar, Osmanlı âlimleri

‘’Makine’’, iki yüzlü bir janus kafasına benzer. Bu başta biri ağlayan ve savaş ifade eden, diğeri gülen ve barış ifade eden iki çehre vardır. Ağlayan veya gülen çehreyi görmek için bu Janus başına o çehrenin bulunduğu cepheden bakma kâfidir. İşte bunun içindir ki bugün bazılarımızın ibadet ve bazılarımızın nefret ettiği ‘’makine’’, şuurlu insanlar elinde onlara iktidar, hürriyet, huzur ve kültür temin edebileceği gibi, şuursuz insalar elinde de bireyleri esareti altına alan bir gaddar fertleri boğan bir

Bakteriyolojihane'i Şahane -Türkiye'de Mikrobiyolojinin Gelişimi Kitap Açıklaması İstanbul'da 1893 yılında ortaya çıkan kolera salgını vesileysiyle kurulan Bakteriyolojihâne-i Şâhâne, üzerinde çok durulmayan ve hakkında müstakil ve kapsamlı bir araştırma yapılmayan seçkin Osmanlı kurumlarından birisidir. Öyle ki, veteriner hekimlik ve tıp öğrencileri bu kurumda modern mikrobiyolojiyi gerek nazarî (teorik) ve gerekse amelî (uygulamalı) dersler sayesinde takip edebilmişlerdir. Bakteriyolojihâne aynı zaman

18. Yüzyıl Britanya'sında Aydınlanma ve Sosyalleşme Kitap Açıklaması Bugüne kadar varlığını çok az kişinin bildiği “Adil Entelektüel Kulübü” (the Fair Intellectual Club) Sosyalleşme ve Aydınlanma çalışmalarını ilgilendiren sorunların irdelenmesi için mükemmel bir olanak sunmaktadır. 1717’de Edinburg’da yaşayan kadınlar tarafından kurulmuş olan ve oluşumuyla çığır açan bu kulübün karakteristik Britanyalı çehresi de Aydınlanma çağına İskoçların özellikle yaptığı katkının yanı sıra incelenmeye ihtiyaç duymakt

Son yüzyılda hakkında en çok araştırma yapılan XIII. Yüzyıl büyük Türk bilgini Nasiruddin-i Tusi, ülkemizde ansiklopedik bilginin dışında pek fazla tanınmamaktadır. Oysaki, onun en önemli yapıtı sayılan Ahlak Nasiri adlı eseri İslam Dünyasında ilk sistematik ahlak kitabı olarak kabul edilmiş, orta ve yakın doğuda yüzyıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur. Merağa gözlemevinin kurucusu olarak da bilinen Tusi'nin bu eserinin en temel özelliği, yöntem açısından bugünkü bilimsel yaklaşımlara benzer bir yaklaşı

“Hac Hatıralarım” başlığını taşıyan bu eseri yazar, 1951 yılı Nisan ayında ilk sayısı çıkan “İslamın Nuru” adlı dergide tefrika etmek suretiyle yayımlamıştır. Ali Kemal Belviranlı tarafından çıkarılan derginin son sayısı 1953 yılı Nisan ayında çıkmış ve dergi toplamda yirmi dört sayıya ulaşmıştır. Dr. Öz’ün “Hac Hatıralarım” başlıklı yazıları derginin 2-18, 20 ve 24 nolu sayılarında bulunmaktadır. Bu eserinde Dr. Öz, 1947 yılı Ekim ayında gerçekleştirdiği bu hac seferini yıllar boyu ne kadar arzu ettiğini,

Düşünce tarihi ve dünya edebiyatları incelendiğinde ilk ürünlerin ortaya çıkışının sözlü kültürle başladığı görülecektir; bunu sosyal hayatın içerisinde yer alan siyasî, askerî, dinî-tasavvufî, felsefî ve edebî sahalarda neşv-ü nema bulan ve sözlü kültür geleneklerinden biri olan Gülbanglar için de söylemek mümkündür. Gülbanglar, ifade edildiği gibi ilk önce sözlü olarak çeşitli amaçlar için söylendikten sonra kaleme alınmışlardır ve Türk düşünce ve edebiyatı tarihi içerisinde önemli bir yer tutmaktadırlar.

Osmanlı Düşüncesi, esasen bir “İmparatorluk Düşüncesi”dir, yani bu İmparatorluk'ta birlikte yaşayan, dolayısıyla birlikte düşünen “milletler”e (cemaatlere) mensup bir düşüncedir. Bu açıdan bakıldığında, dönemin epistemik faaliyetlerinin hakikate uygun bir şekilde betimlenebilmesi için sadece Türk ve/veya İslâm Düşüncesi'nin araştırılması ve yazılması yeterli olamaz; farklı dinlere ve mezheplere ve farklı kavimlere ve etnisitelere mensup insanların “İmparatorluk Düşüncesi”ne yapmış oldukları katkılar aydınla

Yeni gerçekçilik, 20 yüzyılın birinci yarısında ortaya çıkan ve özellikle Avrupa’da etkili olan Analitik Felsefe içerisinde yer alır. Bu akımın önemli bir alt dalı olan Mantıksal Atomculuk’un temsilcilerinden biri Bertrand Russell’dır. Analitik felsefe içinde yer alma nedeni felsefenin ana işlevinin analiz olduğu iddiasında olmasıdır. Russell’a göre felsefe, bize bilimin verdiği türden olmasa bile evren hakkında bilgi verir. Analitik Felsefe ile ortak paylaştığı bir diğer problem de dilin kullanımı ve işlev

Her hamlesi tarihte başka bir devir yaratan Türk, asrımızın tarihinde de hiçbir milletin yapamadığı inkılâbı vücuda getirmekle yine o eski rehberliğini meydana koymuş oluyor. Türk İnkılâbı’nın mazlum Şark Kavimleri’ne vereceği uyanışı, yayacağı varlık duygusunu, hayat hamlesini, çağdaş medeniyetin hiçbir kitabı bu kadar canlı, bu kadar çekici bir surette veremez. Bu kavimler için Türk İnkılâbı, henüz misli yazılmamış bir eser, ruhları sarsacak bir kitap, vicdanları titretecek bir hareket ve hayat toplamıdı

Türk Felsefesi'nin macerası henüz gereği gibi yazılmadı, ancak şuna inanıyorum ki bir gün bu mühim iş yapıldığında Yunus Emre'nin çok önemli bir yerde durduğu anlaşılacaktır. Yunus Emre, Orta Çağ'ın en mütekamil felsefi öğretisi olan Vahdet-i Vücûd Öğretisi'ni Türkçe terennüm ederek asırlarca Anadolu'da hakim olacak dünya görüşünün ve yaşam biçiminin yayılmasını ve yerleşmesini sağlamıştır. Elbette bu öğretiyi savunan diğer filozofların katkılarını da gözardı etmek mümkün değildir, ancak kolaylıkla iddia

18. yüzyılda idari ve askeri bürokrasiye mensup Osmanlı münevverleri, Batı dillerinden yapmış oldukları çeviriler yoluyla Yeni Bilim'i İslâm Âlemi'nde tanıtmaya ve kullanmaya başlamışlardı. Ülkemizde, genellikle matbaanın kurucusu olarak tanınan Basmacı İbrahim de bu bürokratlar arasında bulunuyordu. Müteferrika olarak Hariciye'de görev yapan bu şahıs astronomi, fizik ve coğrafya alanlarındaki mevcut bilgi birikiminin yenilenmesinde ve dönüştürülmesinde büyük bir rol oynamıştı. Kalaycıoğulları, bu yeni çal

Vahye dayalı dinler uyuyan toplumları uyandırmak, toplumların içinde bulunmuş olduğu yozlaşmayı, kokuşmuşluğu gidermek için dine karşı din olarak gönderilmiştir. Peygamberler kavimlerinin resmi dinlerine isyan ederek işe koyulmuşlardır. İnsanların mevcut düzene isyan bilinci, Peygamberlerin isyan ahlakı bilinci ile şekillenerek günümüze kadar miras olarak kalmıştır. Peki Peygamberler isyan ettiğinde Allah ile aralarındaki ilişki nasıl şekillenir? Ibn Hazm, kendine has üslubuyla derin irfanî bilgisiyle kim

Macar oryantalizminin önde gelen temsilcilerinden biri olan Gyula Germanus 1903'te 19 yaşındayken İstanbul'a gelmiştir. Şehre yerleşir ve üniversiteye kaydolur. Kısa zamanda Jön Türk hareketiyle tanışır ve aktif görevler üstlenir. Mevcut yönetimle başı derde girince İstanbul'dan uzaklaşması tavsiye edilir ve Anadolu'nun birçok ilini kapsayan serüveni başlamış olur. Bu seyahatin arka planında daha önce Selanik'teki gizli toplantıda kararlaştırılmış olan Jön Türk kuryeliği vazifesi vardır. Germanus gittiği he

Türk Düşüncesi'ni anlamaya yönelik araştırma ve incelemelerde bugüne değin yokluğu hissedilen en önemli hususlardan birisi ve belki de en önemlisi, toplanan tarihsel verilerin ve bunları irtibatlandırmaya yönelik farazî görüşlerin genel bir kuramsal çerçeveye oturtulmamış olmasıydı; esasen, düşünce tarihinin bütün alanlarında [din tarihi, felsefe tarihi, ideoloji tarihi, bilim tarihi, edebiyat tarihi] kronolojik ve deskriptif bir yaklaşımla kahramanların hayatları ve eserleri tanıtılmış ve bazılarında zaman

Leonardo, savaşların ve devrimlerin ortasında, huzurun ve güvenliğin olmadığı, Lodovico Sforza ve Cesare Borgia (Machiavelli'nin prensi) gibi şeytani liderlerin ya da Savonarola gibi koyu sofuların yaşadığı bir çağda, bir zulüm, vahşet ve kalleşlik çağında yaşamıştır. Leonardo sükunetini korumayı nasıl becermiştir? Yaratıcı dehası sayesinde sebatlı ve dengeli kalabilmiştir. Ancak Leonardo, daha mutlu bir durumda yapabileceğinden daha fazlasını yapamazdı. Leonardo bir sanatçı, şair, düşünür ve hayalperestti.

"Eğer, bilim, sistematize edilmiş pozitif bilgi olarak tanımlanırsa... bilim tarihi, bu bilginin gelişiminin betimlenmesi ve açıklanmasıdır... Bir kimse, pozitif bilginin kazanılması ve sistematize edilmesinin gerçekten birikebilen ve ilerleyebilen tek insanî faaliyet olduğunu aklında tutarsa, bu çalışmaların önemini hemen kavrar. Şayet insanoğlunun gelişimini açıklamak isterse, açıklaması bu faaliyet üzerinde odaklanmalıdır ve bu geniş anlamıyla bilim tarihi, bütün tarihsel araştırmaların kilit taşı olmakt

Heysem, akli bilgiye giden yolda birçok eser üzerinde incelemelerde bulundu. Özellikle Aristoteles külliyatı üzerinde çalışarak bilimsel formasyon kazandı ve matematik, fizik ve metafizik alanında yoğunlaştı. Birçok alanda eserler kaleme alan Heysem asıl başarısını optik alanında yapmış olduğu çalışmalara borçludur. Devrim sayılan çalışmalarıyla tanınan Heysem, 17. yüzyıla kadar optik tarihinin en önemli şahsiyeti olarak kabul edilir. Öyle ki bilim tarihi disiplininin ve kürsüsünün kurucularından olan Geor

Cumhuriyet Dönemi bilim tarihi, oldukça ihmal edilmiştir. Bilim Tarihçileri, araştırmalarını genellikle Orta Çağ İslam Dünyası ile Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine yoğunlaştırmıştır ve bu dönemlerin doğal bir uzantısı olan yakın tarihi ihmal etmiştir. Bunun muhtemelen iki sebebi bulunmaktadır: Birincisi, Cumhuriyet Dönemi çalışmalarının henüz tarih olmadığı inancı, ikincisi ise 20. yüzyıl biliminin muhteşem zenginliği... İnan Kalaycıoğulları'nın Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi'nde Bilim adlı çalışması, temel