Bir 10. Yüzyıl El Yazmasına Göre Grigol Handzta´nın Gezi Güzergâhındaki
Manastırların Mimarisi Gürcistan (Sakartvelo)´ın başkenti Tiflis´in de içinde bulunduğu Kartli bölgesi M.S, 8, yüzyılın ortalarından itibaren Arap emirleri tarafından yönetilmeye başlayınca, merkezden uzak konumdaki günümüzün Artvin, Ardahan, Erzurum ve Kars illerini kapsayan Tao Klarceti bölgesi
önem kazanmış; Kartii´den çıkan Rahip Grigoi Handzta ve üç arkadaşı Artvin (Klarceti)´e yerleşmiştir. Tao Klarceti Beyliğinin kurucusu
I. Aşot ve yerel beylerin maddi ve manevini desteğini alan Rahip Grigoi ve arkadaşları, oniki adet manastır kurarak bölgenin felsefe ve
teoloji merkezi olmasını sağlamış; bölge Gürcistan´ın Slnası diye önlenmiştir.
Tiflis´in 1122 yılında Gürcüler tarafından geri alınmasıyla birlikte, bölge hemen hemen boşalmış; bir döneme damgalarını vuran ve Rahip Grlgol´ün misyonunun yayılmasına hizmet veren bu yapılar, unutulmaya terk edilmiştir, Ancak 10. yüzyılda yazılan ve rahibin hayatını ve faaliyetlerini anlatan Rahip Grigoi Handzta´nın Hayatı adlı elyazmasının bir kütüphanede keşfedilmesinin
ardından bölge ve yapılar dikkatleri yeniden çekmiştir, Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, adı geçen elyazmasındaki bilgilerden hareketle, her geçen gün zamana direnmekte zorluk çeken ve bölgenin ilk mimarlık eserleri olma özelliğine de sahip bulunan söz konusu oniki manastır ele alınmıştır.
Yapıları derli toplu bir şekilde tanıtmayı, ortak ve farklı özelliklerini ortaya koymayı ve etkilendikleri çevrelerle ilişkilerini saptayarak bölge mimarisinin gelişimine katkılarını belirlemeyi amaçlayan çalışma, bu bağlamda önemli bir kaynak eser niteliğindedir.
Dr. Fahriye Bayram 1963 yılında Ankara´da doğdu, 1981 yılında girdiği Hacettepe Üniversitesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü´nden
Kayseri Bünyan Ulu Camii konulu lisans semineri İle mezun oldu.
Akademik çalışmalarına Ankara Üniversitesi. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi´nde devam eden Bayram, Amasya´nın Gümüşhacıköy ilçesi ve Gümüş Nahiyesindeki Türk Devri Mimarlık Eserleri başlıklı çalışmasıyla yüksek lisans; Bir Onuncu Yüzyıl Elyazmasına Göre Rahip Grigoi Handzta´nın Gezi Güzergâhındaki Manastırların Mimarisi başlıklı çalışmasıyla da doktora eğitimini tamamladı,
1987 yılında, Küftür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü´ne bağlı Kocaeli (izmit) Arkeoloji Müzesi´nde, müze araştırmacısı olarak göreve başlayan Bayram, halen arkeolog unvanıyla, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü´nde görevini sürdürmekte olup Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümö´nde, Bizans Elsanatları ve Resim Sanatı derslerini vermektedir. Sanat Tarihi konusunda çeşitli makaleleri vardır ve 1998-2000 yılları arasında Eskişehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kuruluüyeliğinde de bulunmuştur,