Elîfbêya Kurdî " Kürtçe Öğrenme Alfabesi " Xelîl Xeyalî


Xelîl Xeyalî nin, Kürtçe ile ilgili önemli çalışmalar yaptığı biliniyor. Kürtçenin Kurmanci, Zazaki lehçeleriyle, Türkçe, Farsça, Arapça ve Fransızcayı bilen Xelîl Xeyalî Bey Kürt dilinin bilinen ilk alfabesinin (Elifbaye Kurmanci) yanı sıra Kürtçenin Saff û Nahvini (Dilbilgisi) ve Kamusunu (Sözlük) hazırladığı biliniyor. Bunların yanı sıra yayın organlarında çıkan yazıları Kurmancı lehçesinin ilk düzyazı örnekleri arasındadır. O, Türkçeden Kürtçeye çeviri yapan ilk aydınlardan biri olarak da kabul edilir. Xelîl Xeyalînin bu çalışmalarının duyurularının yapılmasına rağmen ne yazık ki dönemin Rojî, Kurd, Yekbûn ve Jîn gibi dergilerinde yayınlanmış yazıları dışında bugün elimize ulaşan başlıca eseri Elifbaye Kurmancıdir.

Xelîl Xeyalî Kürt Terakki ve Teavün Cemiyetinin kurulması için ön ayak olan Xeyalî, Kürt Neşr-i Maarif Cemiyetinin de kurucularından birisidir. Bediuzzaman Sadi-i Kürdi; İki Mekteb-i Musibetin Şahadetnamesi Yahut Divan-ı Örfi ve Said-i Kurdi adlı kitabında Halil Hayaliden söz eder:

İşte milli onurun bir örneğini size takdim ediyorum, ki o da Mutkili Xelîl Xeyalî Efendidir. Milli onurun her alanında olduğu gibi dilbilimi alanında da derinleşmiş ve dilimizin esası olan alfabesini ve gramerini hazırlamış ve diyebilirim ki bu uğurda gösterdiği gayret, çalışma ve çabalar onun maneviyatıyla bütünleşmiştir. Bu kişi, örnek bir onurlu davranış göstermiş ve gelişmeye muhtaç dilimize dair temel atmış olduğundan, onun yolunu izlemeyi ve bu alandaki çalışmaları daha da geliştirmeyi onur sahiplerine tavsiye ederim".......

Said-i Kurdinin Elîfbêya Kurdî ye yazmış olduğu Önsözüyle