Ömer Seyfeddin, Yalnız Efe adındaki bu uzun hikâyesini, İzmir-Kuşadası yöresinde asker olarak görev yaptığı yıllarda derlediği malzemeye dayanarak yazmıştır. Yazar, bir kısa hikâyesi ile aynı adı taşıyan bu yapıtı, genişleterek romana dönüştürmek istemiş; ne var ki 1919'da İzmir'in işgalinin protesto edildiği günlerde Büyük Mecmua'da tefrika edilmeye başlamasına karşın, genişlettiği metni tamamlayamamıştır. Kitabımızdaki metin, Yalnız Efe'nin hikâye biçiminden yararlanılarak bütünleştirilmiş metindir.

Eylül yazarı Mehmet Rauf, anlatı sanatındaki ustalığını daha önce yayınevimiz tarafından yayımlanan Eski Aşk Geceleri adlı kitabında olduğu gibi, Üç Hikâye kitabındaki öykülerde de gösteriyor. Toplumsal ve bireysel eleştiri kaygısının da hissedildiği bu öykülerde, dönemin insanlarının yaşama ve evlilik kurumuna bakışlarının bir panoraması çizilmektedir. Hem hüzünlendiren, hem de meraklandıran ve güzelduyusal bakımdan Cumhuriyet öncesi dönemi öykücülüğünü Cumhuriyet dönemine bağlayan öyküler...

Altın Işık, düşünce adamı olmasının yanı sıra verimli bir halkbilim araştırmacısı da olan Ziya Gökalp'ın Türk masallarının, halk öykülerinin ve destanlarının bir bölümünü, nazım ya da düzsöz olarak yeniden yazdığı kitabıdır. Kitaptaki on iki metinden yedisi manzum (bunların ikisi, Dede Korkut Hikâyeleri'nden alınmıştır), dördü düzsöz ve biri sahne oyunu biçimindedir. Gökalp'ın halk yazınına yönelmesinin nedeni, onun ulusal Türk düşüncesini yeniden kurmanın, halk yazınının dil ve anlatım özelliklerini belirl

Mehmed Murad'ın 19. yüzyılın son çeyreğinin siyasal görünümünü resmeden Turfanda mı, Yoksa Turfa mı? adlı yapıtı, yazınımızda ilk siyasal roman örneklerinden biridir. Romanın baş kahramanı Mansur, bir az da yazarı Mehmed Murad'ı çağrıştırır; siyasal düşünceleri nedeniyle acı çeken, her şeye karşın toplum yararını kişisel çıkarından önde tutan ve bu yolda hiç bir özveriden kaçınmayan olumlu bir kişilik... Mehmed Murad, bu kişiliğin siyasal savaşımlarını anlatırken, dönemin gençliğine bir insanlık ve yurttaşl

Özdeyişler, yazarı ya da söyleyeni belli olan, bir ya da bir kaç cümleden oluşan özlü sözlerdir. Atasözüne benzer, ama atasözünden yazarının ya da söyleyeninin bilinmesi bakımından ayrılır. Özdeyişler de, tıpkı atasözleri gibi yazarının dünya görüşünü, yaşam felsefesini, güncel ya da genel konulardaki duygu ve düşüncelerini yansıtır. Cenab Şahâbeddin'in Tiryâki Sözleri adlı eseri, yazınımızda ilk ve klasikleşmiş özdeyiş derlemelerinden biridir.

Evliyâ Çelebi'nin on ciltlik Seyahatnâme'si, gezi yazınımızın ilk eşsiz örneklerindendir. Evliyâ Çelebi bu kitabında, İstanbul'dan başlayarak bütün Osmanlı toprakları ve Osmanlı'ya bağlı olan eyâletlerle, Mısır'dan Avusturya'ya kadar gezip gördüğü yerlerin, insanları, iklimi, şehirleri, tapınakları, gibi akla gelebilecek tüm özelliklerini anlatmıştır. Evliyâ Çelebi, bazen nüktelerle, bazen de merak uyandırıcı öykülerle yapıtını ilginç bir hale getirmiştir. Seyahatnâme'nin orta nesir adı verilen, ancak o dön

Râsim'in Musavver Mâlûmât dergisinde çalıştığı yıllarda (1895-1903), haftalık ve gündelik nüshalarda Ma'lûmât-ı Üsbûiyye ve Şehir Mektupları başlığı altında çıkan tüm yazılarını derleyen Şehir Mektupları, İstanbul'un o dönemdeki panoramasıdır. Canlı bir anlatımla ve gözleme dayanarak yazılmış olan bu metinlerde İstanbul'un toplumsal yaşamı, dertleri, dedikoduları, mevsimleri, yiyecek ve içecek kültürü; bütün boyutlarıyla betimlenir. Elinizdeki kitapta, bu yazılardan seçilmiş parçaları, günümüz diline uyarla

Rübâb-ı Şikeste, Fikret'in, kurucularından biri olduğu Edebiyât-ı Cedîde (Yeni Yazın), öteki adıyla Servet-i Fünûn döneminin ürünlerini içeren kitabıdır. Şair bu dönem yazdığı şiirlerinde, daha çok aşk, acıma, doğa gibi konuların yanı sıra kendi içine kapalı yaşam görüşünün çağrıştırdığı düşünceleri işler. Gerek içeriği, gerekse dili, biçimi, anlatımı ve güzelduyusu açısından çağının şiir anlayışını ve şairlerini büyük ölçüde etkileyen, kimilerinin daha sonra yöneleceği yeni bir toplumsal muhâlefetin tohuml

Mehmet Celâl'in kendi yaşamından da izler taşıyan Küçük Gelin, bir aşk romanıdır. Aşk kırgını olan Cemal, göçmen kızı Fahriye ile evlenir. Ama yazgı, ona verdiği mutluluğu, acımasızca elinden alacaktır. Küçük Gelin, XX. yüzyılın başındaki İstanbul'dan etkileyici görünümlerle örülü, popüler bir romandır.

Henüz On Yedi Yaşında, Ahmed Mithat Efendi'nin Doğalcılığa yöneldiği romanıdır; kahramanı Kalyopi'nin başından geçenleri anlatırken, yaşadığı dönemdeki Beyoğlu fuhuş dünyasını da, gerçekçi bir anlatımla gözler önüne serer; genç bir kızın fuhuşa sürüklenmesinin nedenlerini araştırır ve nasıl kurtulabileceği konusunda, ahlâkçı bir bakış açısıyla öneriler getirir. Peki, Kalyopi düştüğü fuhuş batağından nasıl kurtulacaktır?

Türküler, tarihimizin, ulusal kültürümüzün ve kimliğimizin en önemli öğesidir. Bizler ulus olarak neşemizi, kederimizi, acımızı, mutluluğumuzu, öfkemizi ve en önemlisi aşkımızı... kısacası bütün duygularımızı bu metinlerde buluruz. Kimi zaman bir aşkı anlatır türküler, kimi zaman bir savaşı; kimi zaman bir ailenin dramını; kimi zaman toplumsal bir olayı; gurbet ve ayrılık acısını dile getirir türküler.

Halk şiiri, halkın bağrından çıkan şairlerin şiiridir. "Halk ozanı", "âşık", "saz şairi" gibi adlar da verilen halk şairi, kimi zaman diyar diyar dolaşır, kimi zaman bir yere yerleşip bir ustaya kapılanarak mesleğini yapardı. Halk şairlerimiz, toplumun gözü, kulağı olmuştur. Halkın anlatamadıklarını onlar dizelere dökmüştür. Hoşlarına giden, gitmeyen her duruma karşı kişisel ya da toplumsal tepkilerini, sazları eşliğinde şiirler okuyarak dile getirmişler ve bu şiirler halk tarafından öyle beğenilmiştir ki d

Tanzimat dönemi ikinci kuşak sanatçılarından, Karabibik ve Zehra yazarı Nâbizâde Nâzım, beş öyküsünü içeren Hâlâ Güzel kitabında, usta bir yazar kişiliği göstermektedir. Gerçekçi-Doğalcı yöntemle yazılmış bu öykülerde aşk ve evlilik gibi temaları işlenmektedir; ancak, elbet de bu tema, her öyküde farklı bağlamlarda ele alınmaktadır. Gülmece yönü ağır basan bir öyküde ise dönemin basın yaşamı alaysılama yoluyla eleştirilmektedir. Nâbizâde Nâzım, Hâlâ Güzel'deki öyküleriyle, öykücülüğümüzün ilk güzel duyusal

Eylül romanıyla yaygın bir ün kazanan Mehmet Rauf'un Eski Aşk Geceleri adlı yapıtı, yazarın öykü türündeki son kitabıdır. Bu kitabında Mehmet Rauf, yazınsal yanı ağır basan, kimi öykülerinde Servet-i Fünûn dönemi öykü anlayışına yönelen bir yazar niteliğindedir. Hüseyin Rahmi'den Hâlit Ziya'ya dönemin bir çok yazarından etkiler taşımasına karşın, onlar kadar çarpıcı, onlar gibi etkileyici olmasını da bilmiştir.

1911 yılı baharında bir gün Nişantaşı'ndaki konakta toplanan genç kızlar ne konuşurlar, birbirleri ile ilişkileri nelerdir; kimleri, neden çekiştirir, hangi tür şiirlerden ve şairlerden hoşlanırlar? Tahsin Nâhid ve Şahâbeddin Süleyman'ın birlikte yazdıkları Ben... Başka! XX. yüzyıl başındaki genç kızların dünyasından bir kesit sunuyor.

XIX. yüzyıla kadar Türk yazınında gezi tü- rünün pek zengin bir birikimi olduğu söylenemez; ancak bu yüzyılın son çeyreğinde pek çok gezi yapıtı yayımlanmıştır. Cenab Şahâbeddin'in görevli olarak gittiği Hicaz ve Mısır yolculuğunu canlı gözlemlerle anlattığı Hac Yolunda, gezi yazınımızın seçkin örnekleri arasındadır. Yazar bu kitabında gezip gördüğü yerleri yalnızca bir gezgin gözüyle ve yüzeysel olarak değil, tarih, coğrafya ve insan boyutlarıyla, örnek sayılacak bir düzsöz ustalığıyla anlatmaktadır.

Nâmık Kemal, Gülnihâl oyununda da, Vatan yâhut Silistre oyununda olduğu gibi, hem siyasal düşüncelerini dile getirir, hem de bir aşk öyküsünü anlatır. Sancak beyi Kaplan Paşa, bir çok kişinin canına kıyarak zorba bir yönetim kurmuştur ve siyasal rakibi Muhtar Bey'in sevdiği Ismet'le evlenmek istemektedir. Kaplan Paşa ile Muhtar Bey, hem siyasal iktidar, hem de gönül ilişkileri bakı- mından rakiptirler. Gülnihâl, işte bu rekabeti ve sonuçlarını, akıcı bir dille anlatmaktadır.

A. Mithat Efendi'nin Acâib-i Âlem (Dünyanın Olağanüstülükleri) adlı yapıtı, yazınımızda gezi romanı, öteki adıyla yolculuk romanı türünün ilk ve en başarılı örneğidir. Subhi Bey ve yakın arkadaşı Hicâbi Bey'in, dünyanın olağanüstülüklerini görmek amacıyla Kuzey Kutup dâiresine yolculuklarını anlatan yapıt, Jules Verne'in romanlarında olduğu gibi okuru bilmediği, ilginç yerlerde gezdirir; hiç bilmediği şaşırtıcı insanlarla tanıştırır. Bu yolculukta kahramanlarımıza, Subhi Bey'le aralarında sonradan aşka dönü

Ahmed Mithat Efendi'nin ilginç romanlarından biri olan Dürdâne Hanım, bir öc alma öyküsünü anlatır. Acem Ali bey ya da öteki adıyla Ulviye Hanım, Dürdâne Hanım'ın öcünü, onu aldatan çapkın Mergub Bey'den nasıl alacaktır? Ya da alabilecek midir? Ya da, bakalım Dürdâne Hanım, öcünün alınmasını istemekte midir? Yazar bu soruların yanıtlarını, meraklandıran ve heyecanlandı- ran bir anlatımla veriyor.

XIX. yüzyıla kadar Türk yazınında gezi tü- rünün pek zengin bir birikimi olduğu söylenemez; ancak bu yüzyılın son çeyreğinde pek çok gezi yapıtı yayımlanmıştır. Cenab Şahâbeddin, 1917-1918 yılları arasında Tasvir-i Efkâr gazetesi hesabına yapmış olduğu Avrupa gezisi gözlemlerini içeren Avrupa Mektupları'nda, gezip gördüğü ülkeleri doğulu bir sanatçı gözüyle değerlendirir, dolaylı olarak Osmanlı ülkesiyle karşılaştırır ve günümüz açısından da önemli sonuçlara varır. Cenab Şahâbeddin'in ülkemiz açısından deği