Dünyada yaşanan son gelişmeler de gösterdi ki İslam artık sadece Müslümanlar için değil, bütün insanlık göz önüne alınarak ve gezegen ölçeğindeki gelişmelere merkezî önem verilerek yeniden formüle edilmek durumundadır. Bu yeni formülasyonu, “İslam’ı bir ‘dünya görüşü’ olarak sunmak” şeklinde özetlemek mümkündür. İşte elinizdeki eserin temel hedefi, İslam’ı bir “dünya görüşü” olarak sunabilmek, amacı da bu suretle İslam dünyasının tarihe müdahil olmasını sağlamaya yönelik katkıda bulunmaktır. Açıktır ki böy

Bu çalışmanın amacı İslam geleneğindeki dinî-felsefî düşüncenin İslam düşüncesi üstüne çalışma yapan günümüz araştırmacıları tarafından kesinlikle yeterli ilginin gösterilmediği bir alanını ilgi odağına taşımaktır. Louis Gardet’nin La Pensée Religieuse d’Avicenne (Paris 1951) adlı kitabında odağa taşıyışı da sadece giriş kabilindendir. Konunun önemi geleneksel İslam düşüncesi ile Helenistik/Yunan düşünce akımlarının karşılıklı çekişmesinde (ve çelişmesinde) merkezî yeri teşkil etmesinde yatmaktadır. Müslüma

“Musa Carullah Bigiyef’in Eserleri” dizisinde yayınladığımız bu kitap Musa Carullah’ın Uzun Günlerde Rûze (Kazan 1911) adlı eseridir. Bu kitapta içtihadın önemi ve sürekliliği, taklidin geçersizliği, yeryüzünde bayındırlık ve mamuriyet, insanlığın başlangıcı ile Hz. Âdem ve Havva’nın yaratılışları, dinin kaynakları, ibadetlerin esasları, değeri ve namaz vakitlerinin beş olmasının anlamı, güneşin batmadığı veya doğmadığı yerlerde namaz vakitlerini tespit, Deccal hadisi hakkında değerlendirmeler, İslam’da oru

Tarihsel süreç içinde dogmatik teolojiler, mezhepler, meşrepler, tarikatlar müminleri din adamlarına sorgusuz sualsiz itaat eden mukallitlere çevirdiler. Kur’an, bu durumu “Dinlerini paramparça edip mezheplere bölünenler gibi olmayın; onların her biri, kendinden son derece emindir.” (30/32) diye tasvir eder ve insanı uyarır. Kendileri, cehalet veya samimiyetle hata yapıp uçurumdan düşünce veya atlayınca, sürü de peşi sıra telef oldu. Bu kitapta derlenen deyişler, bir vicdan çalışmasıdır ve vicdanın çalıştır

İnsanoğlunun yeryüzündeki varlığını anlamlandırma (düşünce) tarihinde -Ön Asya kültür zemini için- beş “rasyonalleşme”/aklîleşme döneminden söz edilebilir. İbrahimî Haniflik, Zerdüştlük, Antik Yunan Felsefesi, İslam ve Avrupa Aydınlanma düşüncesi. Ahlakî-kültürel değerlerden maddî dünyayla kurduğumuz ilişkiye, insanoğlunun kazanımları çok büyük oranda bu süreçlerin eseridir. Ne var ki, bu dönemleri aynı şekilde beş akıl karşıtı/irrasyonalist, dejenarasyon ve karşı devrim süreci takip etmiştir. İbrahimî akıl

İslam tarihinde iptidaen Tanrı ve Hz. Muhammed dolayımı ile kendini bunların temsilcisi (hilafet) olarak vazeden devlet (saltanat-aile-kabile), kamu/herkesin malını (hazine-beytülmal), “Allahlık-arpalık” olarak “hiç kimsenin” malı olarak görünce; onu yemenin “meşru” olduğu; zahmetsiz, emeksiz, üretimsiz, beleş-bedavadan (gaza-ganimet-gasp) yaşamın ideal olduğu ve işsizliğin bol olduğu bir toplumda, “vakıf” veya “sosyal yardım” adı altında kamu imkânı/malı dağıtarak taraftar/oy satın almak, iktidar olmak so

Bazı filozoflar gulyabanilerin anormal bir hayvan cinsi olduğunu, onun şeklinin bozuk olup doğa kurallarının onu bağlamadığını söylerler. O, tek başına kendi biçiminde çıkarsa evinden uzaklaşır ve çöllerde yaşamak ister. Bu insana ve yabani hayvana şekilsel olarak uygundur. Bazı Hintli gruplar bunun yol alan kaybolmuş yıldızların doğması durumunda ortaya çıkan bir şey olduğunu söylerler. Bu yıldızlardan birisi olan ve Kelbü’l-Cebbâr olarak bilinen Sirius yıldızının çıkması köpeklerde hastalığa sebebiyet ver

Kerrâmîlik, III./IX. yüzyılın başlarında Horasan coğrafyasında ortaya çıkan bir mezheptir. Bu mezhep İslam düşünce tarihi boyunca ilgi odağında olmuşsa da kendi kaynaklarının günümüze ulaşmamış olması, nedeniyle mezhebin görüşlerini ancak ona muhalif olanlar tarafından kaleme alınan eserlerden tespit edebilmekteyiz. Bu durumda mezhebin aktarılma biçimi, tarihî arka planı, fikrî çerçevesi, itikadi, siyasi vb. mezhebin görüşleri uygun bir şekilde yansıtılmamaktadır. Bu nedenle Kerrâmîlerle ilgili söz ettiğimi

Bu kitabımı, ihtiva ettiği bilgilerin oldukça kıymetli, ele aldığı konuların son derece önemli olması sebebiyle Mürûcü’ẕ- Ẕeheb ve Meʿâdinü’l-Cevher şeklinde isimlendirdim. Kitabımızdaki bilgileri, tarih ilmiyle ilgili daha önce yazdığımız kitaplarımızdaki değerli bilgiler ve bu konuda ilk telif ettiğimiz eserlerimizdeki temel konular arasından seçerek oluşturduk. Bu sebeple bu kitabımı, daha önce yazdığım kitaplarımın maksatlarına dikkat çekecek, akıllı bir ilim ve edebiyat talibinin bilmesi ve bilmemesi m

Muaviye’nin siyasetteki mahareti ve ustalığı, havas ve avamın kalbini kazanması o dereceye ulaştı ki Kufe halkından bir adam Sıffin Savaşı’ndan yeni çıktıkları bir dönemde devesinin üzerinde Dımaşk’a girdi. Dımaşklı bir adam onu tutup “Bu benim [dişi] devemdir (nâke); Sıffin’de benden alındı!” dedi. Davaları Muaviye’ye götürüldü. Dımaşklı onun kendi [dişi] devesi olduğuna dair elli adamı şahit gösterdi. Muaviye de Kufelinin aleyhine hükmetti ve deveyi ona teslim etmesini emretti. Bunun üzerine Kufeli, “Alla

Bir gün Müstekfî […] Kâtip Yahyâ b. Şirzâd’a […] şöyle anlattı: Söylendiğine göre Haccâc b. Yûsuf, Îraklılardan, Şamlı adamlarında bulunmayan meziyetlere sahip gördüğü bazı kişileri seçmiş. Bu da Şamlılara ağır gelmiş ve konu üzerine konuşmaya başlamışlardı. Onların konuşmaları Haccâc’a ulaşınca iki taraftan bazılarını yanına almış ve atlara binerek onları çölün içlerine götürmüş. Burada onlara uzaktan bir deve kervanı görünmüş. Haccâc, Şamlılardan birini çağırıp ona: “Git ve şu görünen ne bak, durumunu ara

Bu araştırmamızda Orta Çağ İslam dünyasındaki parfüm, gıda ve ilaç endüstrilerinin çeşitli alanlarına ve bu ürünlerin ticaretine değinmeye çalıştık. Seçmiş olduğumuz konunun, İslam dünyasında şimdiye kadar yapılan tarih araştırmaları açısından yepyeni bir konu olduğunu biliyoruz. Zira bu alanla ilgili yapılan araştırmalar birkaç paragraf veya bir kaç sahifeyi aşmış değildir. Konu ile ilgili yazılanlar ise ya çok sathî bilgilerden oluşmaktadır ya da herhangi bir bölgeyi yoğun bir şekilde kapsayacak görünümde

Ben (Ebû Hanîfe), on altı yaşındayken babamla birlikte doksan altı yılında hacca gittim. Bu esnada insanların etrafında toplandığı bir şeyh gördüm ve babama, ‘Bu adam kim?’ diye sordum. Babam, ‘O, Muhammed’in (sav.) sahâbesinden Abdullâh b. Hâris b. Cez’dir.’ diye cevap verdi. Bu sefer babama, ‘Onun sahip olduğu nedir?’ şeklinde sual ettim. Babam, “Nebî’den (sav.) işittiği hadislerdir.’ yanıtını verdi. Bunun üzerine ben, ‘Dinlemek üzere beni onun yanına götür.’ diye babamdan talepte bulundum. Babam, önümde

İslâm’ın temel kaynağı olan Kur’ân referans alınmasına rağmen farklı değerlendirmelere varan pek çok düşünce ekolü/mezhep oluşmuştur. Değişik sosyal sebeplerin de etkisiyle din anlayışında farklılaşmalar meydana gelmiştir. Çünkü bir din veya dinî metin topluma vasıl olduktan itibaren o toplumun kültürel dinamikleri çerçevesinde din ve dinî metinleri anlama biçimleri farklılaşabilmektedir. Nihayetinde zamanla aynı din içerisinde bile yüzlerce birbirinden farklı teolojik yorumlar geliştirildiği görülmektedir.

Makul bir dünya görüşü ile desteklenen ahlaki bir yönetmelik ortaya koymak her kutsal metnin vazifesidir. Elinizdeki çalışma, Kur’ani ahlak yasalarının fiilî (actual) maddelerini -yani ‘iyiliksever ol, alışverişinde dürüst ol vs.’ şeklindeki yapılması gereken şeyleri ve ‘anne-babana karşı kırıcı olma, zina etme vs.’ şeklindeki yapılmaması gereken şeyleri- değil; Kur’an’da bu emir ve uyarıların ‘niçin’liğine dair söylenenleri inceliyor. Bize anlatılan tüm bu şeyleri niçin ve hangi ruh hâliyle yapmalıyız? Bu

Bu çalışmayı ortaya çıkaran temel saik, Mu‘tezilî âlim Ebu’l-Kāsım el-Ka‘bî el-Belhî’nin (ö. 319/931) Uyûnu’l-Mesâil ve’l- Cevâbât isimli eserinde bilgiye dair güçlü argümanların mevcudiyetidir. Söz konusu argümanlar, Belhî’nin mütekaddimûn kelâmı için önemini artıran bir bağlam sunmaktadır. Belhî’nin bilgi yaklaşımı, teolojik ve ahlâkî alanda bilginin değerine dikkat çeken önemli sabiteler içermektedir. Belhî, bilginin değerini teolojik olarak Allah’ı bilmek, ahlâkî olarak bilgisel temelde eylemde bulunmak

Dip Dalga kitabındaki iddia ve yaklaşımlara kişisel cevaplarım elbette vardı. Ancak bu cevaplar, adı üzerinde, kişiseldi ve kamuya yeterli gelmeyebilirdi. Elinizdeki eser, tam da bu soruna ilişkin olarak kamu adına yanıtlara odaklanmıştır. Bunlardan birincisi Özel’den ilhamla Tayfur’un Dip Dalga’sındakilerin “neden orada olduklarını” anlama çabasıdır. İkincisi ise bizlerin “neden burada kalıyor olduğumuzu” izah etmemizdir. Dip Dalga’yı tahlil edecek başka eserlerin kaleme alınması ümidiyle bu eser bir başla

Yaratılışın mahiyeti, geçmiş ümmetlerin başına gelenler, peygamberler tarihi, geleceğe ilişkin bazı hususlar, kıyamet ve ahiret ahvali gibi konularda Müslümanların sahip oldukları bazı kabullerde, algılarda ve sosyo-politik tutumlarda İslam kaynaklı olmayan bilgilerin ne kadar belirleyici olduğu meselesi, İslam tarihi boyunca gündemdeki yerini korumuştur. Bu türden İslam dışı unsurlar “israiliyat” kavramı altında ifade edilmiş, bu bağlamda, israiliyat ve benzeri rivayetlerin meşruiyeti ve değeri üzerinde du

Hatib el-Bağdadi “Ebû Hanîfe taraftarları kadar Hıristiyanlara benzeyen bir topluluk görmedim. Ebû Hanîfe’nin meclisinde bulundum, boş sözlerin konuşulduğu, ciddiyetten yoksun bir meclis idi. Kûfe’deki her evde bir içki satıcısının olması, Ebû Hanîfe’nin sözlerini aktaran kişiyi dinlemekten daha iyidir.” İbn Arapşah “Timur’a hizmetkâr takımından eşekler, Türkmen kopuk takımından oluşan it enikleri, Arap ayak takımından oluşan açgözlü köpekler, Acem sivrisinekleri, aşağılık putperestler, Mecusi büyücüler ve