Başkaları ilerlerken Müslümanlar neden geri kalmıştır?
“Çünkü nasıl tir tir titrerlerse çocuklar,/korkarlarsa kör
karanlık arda her şeyden, / Bizler de öyleyiz, korkuyoruz
aydınlıktan. Aslında biz her şeyi kendimiz için karanlıklara
çeviriyoruz. Aydınlanmanın parolası "kendi aklını kullan"
olması gerekir. Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş
olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır.
Aydınlanma; kişinin kendi aklını kullanma- ya cüret
etmesidir. Aydınlanma, insan ve hayvanın nasıl bir cehalet
içinde yaşadığını kabul etmek yetmez, buna ek olarak
cehalet istencine sahip olman ve bunu öğrenmen gerekir.
Bu tür bir cehalet olmaksızın bizzat hayatın imkânsız
olduğunu, bunun canlıların hayatlarını sürdürmelerinin ve
gelişmelerinin koşulu olduğunu kavraman şarttır. "Neler
değişmedi ki! Dünya dönerken kendi de ekseni etrafında
dönebilene ne mutlu!"