Kapitalizm ahlaki midir? Kapitalizmin insanın insana yapabilecekleri konusunda özgürleştirici bir tarafı olduğu düşünülürse, bu potansiyeli kısıtlayıcı bir işlevi olan ahlakla çeliştiği varsayılır. Öyle midir hakikaten? Marksist bir geçmişi olan Fransız filozof André Comte-Sponville, üniversitelerde düzenlenen konferanslarda yaptığı konuşmaları topladığı bu kitapta, biraz da kışkırtıcı bir üslupla, kapitalizmin ahlaklı bir ekonomik sistem olup olmadığını tartışıyor. Bunu yaparken, amacını da bireyin görüşün

Marksizm, çıkışında insanın kendi kuramsal uğraşının ürünlerine yabancılaşmasını aşmayı hedefliyordu. Ama gelişimi bunun tam tersi yönde oldu. Akılcı bir felsefeyle tamamlanan bir bilimci nesnelcilik haline geldi. Her toplumu tekniğin gelişmesiyle izah ettiğini iddia eden bir materyalist tarih anlayışına teslim oldu. Artık insanlar tarihi değil, tarih ve onu belirleyen teknik insanları üretir oldular. Her şeyin madde, maddenin de bütünüyle akıl olduğu, bunların diyalektiğin kanunlarına tabi oldukları Marksi

Bourdieunün sosyolojik araştırmasının temelinde, toplumsal eşitsizlik biçimlerinin neden güçlü bir direniş olmaksızın devam edebildiği sorusu yer alır. Bunun cevabı, Bourdieuye göre, kültürel kaynakların, pratiklerin ve kurumların eşitsiz toplumsal ilişkileri idame ettirme işlevi görmeleridir. Kültürün iktidarla ilişkisi, Bourdieunün entelektüel tasarısının merkezinde yer alır. Kültürün sınıf iktidarının üzerini örtmesine ve toplumsal ayrımların aracı işlevi görmesine ilişkin analizi, çağdaş kültür sosyoloj

Toplum, İmgeleminde Kendini Nasıl Kurar? başlıklı çalışmasının birinci cildi olan Marksizm ve Devrimci Kuramı yayımladığımız Cornelius Castoriadis, Toplumsal İmgelem ve Kurumda toplum ve tarih sorununun aydınlatılmasını hedefliyor. Castoriadise göre, bu sorun ancak, tek ve aynı olarak, yani toplumsal-tarihsel sorunu olarak ele alındığında anlaşılabilir. Toplumsal-tarihsel sorununu Platondan başlayarak felsefi okumalara göndermelerle cevaplamayı amaçlayan Castoriadis, bu göndermeler sırasında belli imgelerde

Juvenal, Quis custodiet ipsos custodes?, yani muhafızların muhafızlığını kim yapacak? diye sorarak sivil hükümetler ve silahlı kuvvetler arasındaki temel meseleye neredeyse 20 yüzyıl önce işaret ediyordu. Ordu ve siviller arasında devam eden gerilim o zamandan günümüze kadar sürüyor: Toplumun, kendisini korumak üzere güç kullanımı hakkını teslim ettiği grup üzerindeki denetimi nasıl sağlanmalı? Sivil-asker ilişkilerinin bu temel sorunu güncelliğini her zaman koruyor. General Franconun ölümünün ardından faşi

Büyük burjuvazinin bir reaksiyonu mu, küçük burjuvazinin isyanı mı? Çökmekte olan kapitalizmin ifadesi mi, kapitalizmin modernleşmesinin bir aracı mı? Başlı başına bir ideolojisi olan, ancak bunun kavranmasıyla anlaşılabilecek bir düşünce akımı mı? Milliyetçiliğin bir türü mü yoksa açık ve net şekilde ırkçılık mı? Milliyetçilikle bağlantısının boyutları hangi ölçülerde?.. Bunlar ve benzeri sorulardan yola çıkan Stefan Breuer, milliyetçiliği ve faşizmi Fransa, İtalya ve Almanya örnekleri üzerinden inceleyere

Antropolojinin bir disiplin haline gelmesi bir asırdan uzun sürdü. Kültür nedir, insan topluluklarının özellikleri nelerdir, insan topluluklarının farklılıkları ve benzerlikleri niçin önemlidir gibi sorular, disiplini kuran entelektüellerin araştırma rotasını belirledi. Antropoloji Tarihi, antropolojinin ne olduğunu, kültürün tanımının nasıl yapılması gerektiğini, yapılacak tanımlamalar arasındaki farkın disiplinin özelliklerini nasıl belirlediğini anlatıyor. Antropoloji disiplininin Kıta Avrupasından Ameri

Kürt denizlerinde siyaset yapmak herkesin harcı değil. Türk devleti, PKK, sol ittifaklar, köylün, Barzani ya da Talabani Orhan, o doğal haliyle, mühendis keskinliğiyle, ama hukukçu haktanırlığı sayesinde bu karmaşık ve çatışan güçler arasında çatışmanın sona ermesi için elinden geleni yaptı. Orhan, Türkün Kürtsüz, Kürtün de Türksüz başarı kazanamayacağını bilenlerdendi. Bu sayede dostu da düşmanı da ona saygı gösterdi Ragıp Duran Yarıda Kalan Hayat, Nîv Jiyan. Orhan Doğanınki, sadece kendisi ve sevenleri

Türkiyede sosyal bilimlerin usta hocalarından Hasan Ünal Nalbantoğlu, sosyal teorinin sapaklı yollarının bilgisinden öte, asıl, eleştirel düşünce tutkusunu ve özenini öğretir. Onun metinlerindeki ince kavram ve dil işçiliği, düşüncenin araçsallaştırılmasına ve yüzeyselleşmeye karşı bir uyarıdır. Nalbantoğlunun Arayışlar derlemesi, sosyal teoriyle, kültür endüstrisiyle, bilimle ilgili meselelerin ana yollarında seyrediyordu. Elinizdeki derlemede de bu ilgiler eksik değil; sözgelimi sivil toplum, kamu alanı

Evrensel düzeyde rasyonel bir mutabakatın mümkün olduğuna dair inancın demokratik düşünceyi yanlış yola saptırdığını düşünüyorum. Demokrasi kuramcılarının ve siyasetçilerin görevi, sözde yansız yöntemlere başvurarak tüm çıkar ve değer çatışmalarını uzlaştıracağı düşünülen kurumlar tasarlamaya çalışmak yerine, farklı hegemonik politik projelerle yüzleşebilmeyi sağlayacak biçimde kamusal alanı canlı bir agonistik mücadeleye açmak olmalı. Bu, bana göre, demokrasinin etkili bir biçimde işleyebilmesinin olmazsa

Türkiye'nin özel bir dönemini oluşturduğunu söyleyebileceğimiz son otuz yıllık yakın dönem tarihinin etrafında döndüğü başat kavramlar arasında şu üçünün olduğuna şüphe yok: Din, Darbe ve Demokrasi. İslâmcılık ve AKP formlarında dinsellik; 12 Eylül 1980den başlayarak süreğenleşen darbeler ve darbe teşebbüsleri; kamusal bir aydınlanmanın esas dayanağı olarak demokrasinin darlıkları ve imkânları Ahmet Çiğdem, sosyolojik bir dikkatle, bu üç kavram etrafında Türkiyenin tarihsel özel yollarına bakıyor; devlet ka

İnsanlık değerleri söz konusu olduğunda, gerçek bir vatansever, vatanının işgal edilmesini pekâlâ vatan aşkının bir gereği ve vatanseverce bir görev sayabilir! 1795 yılında bir Prusyalı vatansever böyle diyordu. Zira 18. yüzyıl / 19. yüzyıl dönümünde vatanseverlik; hümanizmle, evrenselcilikle, kozmopolitlikle sıkı sıkıya bağlantılı bir düşünce idi. Sonrasında, gitgide milliyetçiliğin yörüngesine girerek bu içeriğinden uzaklaşacaktı. Modernliğin bütün temel kavramları, böylesi dönüşüm süreçlerinden geçtiler

Gençliğin dinamizmi, her zaman siyasal bir aktör olmasındaki en önemli etken sayılagelmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı toplumunu modernleştirme girişimlerinin de, Cumhuriyetin inşa döneminin de en gözde siyasal aktörlerinden birisi kabul edilmiştir. 1980e kadar da bir toplumsal aktör olarak gençlik, kendisine yüklenen sorumluluğun, onun için tarif edilen ve kurtarmadan korumaya uzanan tarihsel rolünün çerçevesinde, verili bir durumun tamamlayıcısıdır. Yaratılan gençlik miti, 1980 sonrası dönemde yeni neslin zaa

Antisemitizm, Hannah Arendt´in, modern siyasal düşünceler kitaplığının klasikleri arasında yerini almış olan başyapıtı Totalitarizmin Kaynakları´nın birinci cildidir. Antisemitizm akımı, eski çağların Yahudi karşıtlığından farklı olarak, modern zamanlarda muazzam bir önyargılar yığınına ve komplo teorileri üretimine yataklık etti. Öyle ki, sahiden Yahudilerle ilgili somut bir mesele sözkonusu olmadığında bile "Yahudi" sayılanları hedef alan komplocu, "asalım-keselim"ci kitle hezeyanlarına dayanak ve model o

Hannah Arendt´in modern siyasal düşüncenin klasik yapıtları arasında yer alan "Totalitarizmin Kaynakları"nın ikinci cildini, "Emperyalizm" oluşturuyor. Arendt´in emperyalizm kuramı, bu alanda en fazla söz sahibi olan Marksist yaklaşımlardan farklı- fakat bu yaklaşımların da yararlanabileceği, hesaba katma gereği duyacağı bir pencere açıyor. Arendt, emperyalizmi, kapitalist ekonominin gelişmesinin doğal bir sonucu olmaktan ziyade; modern çağın ve özellikle ulus-devletin yozlaşmasının bir ürünü olarak görmeye

Hasan Ünal Nalbantoğlunun dili, bilhassa kavramları karşılamadaki ve açmadaki titizliği, başlı başına bir sosyal bilim tecrübesidir: Kitschleşmeye razı gelmeyen bir düşünsel özenin ve tutkunun örneği. Bilimcilik oynamak yerine bilgi üretme Aslında bu sözleri özetleyebilir, Hasan Ünal Nalbantoğlunun Arayışını. Kültür endüstrisi çağında kültürün, bilimin, üniversitenin geçirdiği dönüşümün eleştirisi ve alternatif arayışı, kitapta bir araya getirilen yazılara istikametini ve enerjisini veriyor. Bu yazılarda bi

Yaşayan en etkili toplumsal kuramcılardan Anthony Giddens, Kapitalizm ve Modern Sosyal Teoride sosyolojinin seyrini temelinden etkilemiş üç büyük ismi etraflı bir inceleme altına alıyor. Marx, Durkheim ve Weberin sosyolojik düşüncelerinin titiz ve kapsamlı bir analizini yapan Giddens, özellikle Marxın karakteristik görüşleri ile diğer iki yazarın görüşleri arasındaki bazı temel farklılıkları inceliyor. Egemen modern sosyal teori alanlarının çoğunun kaynağında yer alan bu üç yazarın sahip oldukları farklı d

1980lerde dünyayı sarmaya başlayan neoliberal politikaların hızlandırdığı küreselleşme, günümüz toplumlarının kapitalist niteliklerini çok daha açık biçimde ortaya çıkardı. Özellikle yaşanılan krizler, kapitalizmin yeniden sorgulanmasını gündeme getiriyor. Neoliberal küreselleşme kapitalizm tarihi içinde nasıl yer aldı? Küreselleşme ve neoliberalizm birbirine nasıl eklemlendi? Bu dinamikten kimler yararlanıyor, kimler zarar görüyor? Kapitalist düzende rekabet kurumu gerçekte nasıl çalışıyor? Ücretleri ve t

Çeteler, devletin ‘örtülü’ pratikleri ve insan hakları ihlalleri, hızla ve sürekli değişen Türkiye gündeminin maalesef değişmeyen unsurları. Mithat Sancar’ın makalelerinin biraraya getirilmesinin ardındaki nedenlerden biri de Türkiye’de her gün yeni bir olayın bu unsurların sürekliliğini pekiştirmesi. Susurluk’la başlayıp Hizbullah’la devam eden olaylara her gün bir yenisi ekleniyor. Görünen o ki, Sancar’ın kitapta tartıştığı meseleler, daha uzun bir süre Türkiye gündeminin başlıca konularını oluşturacak. F

Louis Althusser 20. yüzyılın ikinci yarısında Marksist düşüncede önemli etkisi olmuş filozoflardan biri. Althusserin Marx ve Lenini yeniden okuma girişimi ve bu sayede Marksizm içinde yaşanan krizi aşma çabası uzun yıllar etkisini sürdürdü, gerek yapısalcılığın gerekse post-yapısalcılığın besleyici kanalını oluşturdu. Lenin ve Felsefe, Althusserin Lenini yeniden okuma girişiminin bir sonucu ya da felsefeyle birlikte Lenin. Sadece eylem adamı, stratejist Lenin portresi yerine, Leninin Marx ve Hegel okumaları