İbret Verici Bir Masal Biçare Beşir Fuad'ın geçtiğimiz günlerde aziz canına kıyması işte böyle Schopenhauerizm gibi dünyevi insanlık şartları ile asla tatbik kabul edemeyen hikmetler neticesidir. Yakında Beşir Fuad başlığıyla işbu zararlı hikmetin bir kat daha açıklamaları arz olunacaktır. -Ahmed Midhat-

Nietzsche'nin mesleğini belirlemek için eleştirmenler arasında birçok mücadele ve tartışmalar cereyan etmiş; bazıları onu bir şair, bazıları da bir düşünür gibi değerlendirerek eserleri ve şahsı hakkındaki incelemeleri o suretle yürütmüşlerdir. Hakikaten de onun eserlerinde bu iki özelliğe rastlanır. Nietzsche hem bir edip hem de bir düşünürdür. Yalnız onda bu iki özellik birleştirilmiştir. Eğer düşüncelerini hikaye, diyalog, piyes şeklinde yazmış olsaydı, o zaman -Ibsen gibi- hem bir düşünür hem de bir edi

Bilinçdışını bilgi nesnesi yapmakla yeni bir bilim dalı kuran ve bilinçdışı oluşumlara ulaşmanın tek yolu olarak dili kullanan Freud ile yine salt dil dizgesini bilgi nesnesi yaparak yöntemiyle yeni bir bilim dalı, kuran dil dizgesinin başka bir yapının, veri olgularının ya da düşüncenin yapısının yansıması ya da temsili olmadığını ileri süren Saussure'ün mirasını buluşturan bilim adamı bütün yaptığının 'Freud'a dönmek', 'Freud'u yeniden okumak' olduğunu ileri süren Fransız psikiyatr Jacques Marie Emile Lac

Madde ve Kuvvet'in okuruna şu hususu şimdiden haber vermek isteriz ki, bu kitapta söz konusu olan din, İslam dini değil, Hristiyanlıktır, hatta Hristiyanlığın tahrif edilmiş şeklidir. Yazar ancak bu mantıksız şekli ele alarak itirazlarını saymış ve hücumlarını yapmıştır. Bundan başka bu itirazların İslamlığı kapsadığı varsayılsa da cevabını verecek hocalarımız, çok şükür yok değildir.... Din alimlerimiz ise çoğunlukla yabancı dillere vakıf değiller... İşte bunun için biz, Vahdet-i Mevcud gibi Madde ve Kuvv

Düşünce geleneğimizde daha çok Ludwig (Louis) Büchner (1824 - 1899) ismi ve onun meşhur kitabı Madde ve Kuvvet (Kraft und Stoff, 1855) ile anılan vülgermateryalizmin Osmanlı - İslam kültür dünyasına girişine yol açtığı tartışmalara tanıklık eden felsefi metinleri bütüncül ve sistematik bir ilgiyle gündeme taşımak, başından beri Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisinin programında yer alıyordu. İsmail Ferid'in 1895'te İzmir'de yayınlanan, doğrudan Büchner'in Madde ve Kuvvet'inin bir reddiyesini içeren İbtal-i M

Elinizdeki çalışma, Deleuzeün erken dönemini karekterize eden Hume-Bergson ekseninden, kariyerini olgunluğa taşıyan Nietzsche-Spinoza özdeşliğine geçerken ele aldığı bir dizi felsefi sorunu onun fark felsefesi çerçevesinde değerlendirmesinin yanı sıra, Platondan bu yana Avrupa düşüncesini egemenliği altına almış temsil felsefelerinin ayrıntılı bir eleştirisinin Bergson, Nietzsche ve Spinoza felsefelerindeki konumlarını da ele alıp tartışmaktadır.

Son otuz-kırk yıldır akademik dünyada ve kamusal alanda karakter ve kişilik üzerine daha fazla konuşur olduk. Kimilerine göre karakter artık ölmüştür, çünkü onun varlığını mümkün kılan sosyal ve kültürel koşullar artık mevcut değildir. Hiçbir siyasi ve etik söylem, eğitim politikası veya ekonomik destek bu gerçeği değiştiremez. Kimilerine göre ise karakter yeniden doğmaktadır, çünkü ona eskisinden daha fazla ihtiyacımız var. İlginç olan şu ki, çağdaş toplum paradoksal olarak bir yandan karakteri ve kişiliği

Çağdaş bir psikolog diyor ki: 'Nerede olursa olsun Cenab-ı Hakk'ın külli iradesi, külli ilmi ya da hayır ve şer üzerine bir tartışma başlasa, görürsünüz ki herkes tam dikkatle dinlemeye başlar. Çünkü felsefi sonuçlar hepsi için hayati meselelerdendir ve filozofların gayet sert delilleri bizim ince kavrayışlı olanlarımızın hoşuna gider'. İşte bu suretle metafiziğin en zor meseleleri halk arasına sokulmaya yol bulur. Kendilerince bir felsefe yapma tarzı vücuda getiremeyecek derecede sıradan fikir yürütenler

Edebiyatta etik ya da kurgusal eserlerin etik okuması, günümüzde etik söyleme önemli katkılar sağlar. Doğru seçim veya eylem gibi meselelerin incelenmesinde etik söylem, kaçınılmaz olarak sanatsal, özellikle edebi örneklere başvurmaktadır. İçeriği iletmek için kullanılan sanatsal biçim, etiğin temel konularını daha geniş bir izlerçevre için anlaşılır kılar. Bunun en ilgi çekici örneklerinden bazılarını, çağdaş İngiliz felsefesi ve romanının temsilcilerinden Iris Murdoch'un eserlerinde görmek mümkündür. He

İspanyanın önemli varoluşçu filozoflarından Jose Ortega y Gasset (1883-1955), düşüncelerini ortaya koyarken toplumunun ve çağının olaylarından etkilenmiştir. Ben, ben ve ortamımın toplamıyım, ortamımı kurtaramazsam kendimi de kurtaramam diyen Ortega, sorumlu bir aydın olarak, ülkesi İspanyada yaşanan toplumsal, kültürel ve siyasal sorunların çözümü konusunda birtakım önerilerde bulunmuş ve çok sayıda eser kaleme almıştır. Ortega y Gassetye göre çağın insanının görevi, dünyayı aklın değil, yaşamın bakış açıs

Son sömestrede -felsefe tarihi için- Wsilhelm Leibniz felsefesi hakkında bir travil hazırlamıştım. Bunu -vaktin darlığı nedeniyle- Leibniz hakkında yazılmış küçük bir eserden, bir travil'den çalışmış ve aynı zamanda buna filozofun kendi metinlerinden bazı tercümeler de ilave etmiştim. Ancak müracaat ettiğim bu eser Leibniz'in felsefesini sistematik olarak göstermediği gibi, bazı yönleri de izaha muhtaçtı. Muhterem muallim Mehmed Emin Beyefendi bu konudaki mesaimi lütfen takdir buyurdular ve hazırladığım bu

Ben itiraf ediyorum ki, Türklerde Nakşi-i Akkirmani'nin bir şiirini misal olarak arz edebileceğim. Hatta iddia edebileceğim ki, sufi şairlerde bu konu binbir şekilde ifade olunmuş sıradanlaşmıştır. Felsefe tarihi ve incelemeleri için pek değerli ve önemli vesikalardan sayılan bu manzumenin her noktasını size-özetle olsun- şerh etmeliyim. Sokrates bu manzumeyi görebilmiş olsaydı şüphesiz takdir ederdi., çünkü bütün kendi diyaloğunun ruhunu arz etmektedir. Yalnız Nakşi-mutasavvıf bir şair olmak sıfatıyla tabi

Descartes´a genellikle yeni felsefenin kurucusu unvanını verirler. Yeni Çağ felsefesini incelersek, bu büyük filozofun bu unvana hak kazanmış olduğunu teslim ederiz. Gerçekten de, bir açıdan Descartes felsefesinin kaynağı, düşüncelerimizden varlığa nasıl intikal ettiğimizi araştırmaktır. Malebranche, Spinoza, Leibniz´den tutunuz Reid ve Kant´a kadar hep büyük filozofların hareketlerinin kaynağı da budur. Eski filozoflar için, düşüncelerimiz doğrudan doğruya varlık´ı kuşatırdı. Bu yüzden fikirlerimizin incel

Gittikçe esaret hafifliyorsa da, tahammül de azalıyor. İnsanın sinirleri çelikten değil ki, ilanihaye metanetini muhafaza etsin; fakat ben d, felsefe gibi kuvvetli bir sinir ilacı bulunduğu için, metanetim eksilmiyor.Hadiseleri herkes başka türlü görür; filozof başka türlü görür. Filozof hadiselere bakmaz, bu hadiselerin bir araya gelince ifade ettikleri tekamül hareketine bakar. Cemiyetler terakkiye, tekamüle doğru gidiyorlar mı? Filozofun aradığı budur.Tekamül varsa, istikbal iyidir.o halde gam yoktur.Mes

Bildiğiniz veçhile Descartes, kitabının ilk satırında, ´akıl´dan bahseder. Daha sonra, sırası geldikçe ´kuva-yı tabiiyye´ ve ´felsefe´den bahseyler. Maarif Nezareti´nin o zamanki Encümen-i Teftiş-i Muayenesi, bu gibi meselelerden, yani ´felsefe´den, ´akıl´dan, ´tabiat kuvvetleri´nden bahseden bir eserin neşrine müsaade edilemeyeceğini bildirdi. Bereket versin, Encümen Reisi Hamdi Bey ve âza Azmi Bey beni tanırlardı. Bunların yardımı ile yakayı güç kurtardık ve müsaade aldık. Yalnız şunu söyleyeyim ki, ´fels

Bir filozofun önem derecesini, hayatı boyuncaki başarılarıyla takdir etmek pek doğru değilse de, şurası da kesindir ki, felsefi teorilerinin haddi zatında hakikate yakın olsun olmasın, hayata anlam ve değer veren pratik hükümleriyle ölçülmesi gerekir. Zira insanlık vicdanının intiyaçlarının nidasına cevap vermekle hayat meselelerine ait endişeleri geçici olsun tatmin eden ve tereddütlü insanlığa yeni bir hareket hattı göstermek için yol açan ve yeni bir davranış ilkesi veren işte bu hükümlerdir. Mösyö Be

Tabiat felsefesi ile uğraşanlarımıza Darwin ismi meçhul değildir. Uğraşmayanlara ise birkaçımız, bir iki kitap, bir iki makale ile bu zatın şahsını ve mesleğini anlattık. Halbuki Lamarck ismi pek az kimselere, malumdur. Bu malumiyetin sınırı Batı'da, hatta Fransa'da bile dardır. Tabii bilimler âlimleri ayrı tutulmak şartıyla, pek çokları, bilime ve insanlığa şeref veren simalar, yani filozoflar arasında Lamarck ismini bulundurmak bile istemezler. Lamarck yetkin bir filozof, iyi bir materyalisttir. O tabiatı

Bu kitabı hakikat endişesi taşıyan vicdanlar, nihayete ilişkin bahisleri seven insanlar zevkle okuyabilirler. Bir asırdır bu çevre ve bu millet hayli Râciler yetiştirdi ve daha birçokları yetişecektir. Okurlarımıza takdim ettiğimiz bu hikâyeler (acaba hikâye mi?) ilgi görürse kendimizi bahtiyar sayarız. Çünkü bu hikâyeye rağbet, ciddi konulara ilgi göstermek manasını ihtiva eder. Bu ise okurlarımız [Hikmet okurları] için uzak görülemez. [Hikmet'in yayınının devamını temin eden değerli okurlar], bu muhterem

Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisindeki tüm yayınlar çevriyazı ve sadeleştirme kalıbında hazırlanmıştır Temmuz 326 [1910] tarihinde kurmuş olduğumuz Teceddüd-i İlmî ve Felsefî Kütüphanesi kuruluş tarihinden itibaren bir ve nihayet birçok sene zarfında on bir adet önemli kitap yayınlanmasına muvaffak olmuş ve pek büyük bir rağbetle karşılanmıştı. Memleketimizde ilk defa felsefe duygusunu uyandıran ve ilk defa felsefi eserler yayınlayan bu kütüphane aydın Osmanlı gençlerinin ilerlemeye istidatlı dimağlarını c

Gottfried Wilhelm von Leibniz, Batı Düşüncesi´nin köşe taşlarından birisidir. Düşüncenin gelişimi, yaşadığı çağın sosyal, ve politik ve entelektüel arka planına sıkı sıkıya bağlı olan Leibniz´in entelektüel ilgileri, Aristoteles´ten beri birkaç kişide görülmüş genişlik ve çeşitliliktedir: mantık, matematik, fizik , biyololji ve tıp, psikoloji, epistemoloji metafizik ve teoloji, etik ve hukuk alanlarından binlerce mektup, büyük bir kısım yayımlanmamış çok sayıda deneme; askeri ve diplomatik planlar ve öneril